Door het hele land vinden op grote schaal arrestaties en bestraffingen plaats van mensen die gecollaboreerd hebben met de bezetter. Naast politieke en militaire collaborateurs zijn er ook economische collaborateurs. De 'bunkerbouwers' profiteerden tijdens de oorlog door zaken te doen met de Duitsers.

Bij de arrestatie en zuivering van deze oorlogsprofiteurs stuit men op problemen. Het gaat om grote aantallen. Naar schatting hebben zo'n 100.000 Nederlanders meegewerkt aan vliegvelden en de vele honderden bunkers en andere versterkingen voor de Atlantikwall.

Deze economische collaboratie is genuanceerder dan bijvoorbeeld politieke collaboratie. Een lidmaatschap van de NSB is duidelijk 'fout' en strafbaar, maar economische collaboratie zit ingewikkelder in elkaar en heeft verdedigbare kanten. Zo beargumenteren vele van deze bunkerbouwers dat zij voor de vijand hebben gewerkt om hun mensen en machines uit Duitsland te houden. Hun motivatie tot collaboratie zou niets te maken hebben met winstbejag of steun aan de bezetter.

Bovendien is het onduidelijk welke mensen er tot de categorie bunkerbouwers behoren. "Als we iedereen moeten inrekenen die voor de Duitsers heeft gewerkt, zouden alle Nederlandse fabrikanten kunnen worden opgepakt", stelt waarnemend burgemeester van Amsterdam Feike de Boer. "Waar moet de grens getrokken worden van de strafbare collaboratie?"

Profiteurs

Zo pleitte De Boer voor vrijlating van de broers Fons en Frans de Vilder, directeuren van de Amsterdamse Ballast Maatschappij. De ABM heeft op vrij grote schaal taken voor de Duitse weermacht uitgevoerd, zoals de aanleg van vliegvelden en het herstellen van hoogovens te IJmuiden. Hier is ruim een half miljoen gulden mee verdiend door de ABM.

Fons de Vilder heeft zijn diensten weliswaar nooit aangeboden, maar onttrok zich evenmin aan de opdrachten van de Duitsers. De Vilder verklaarde dat hij er alles aan heeft gedaan om zijn mannen uit Duitse handen te houden en enkel gehoor heeft gegeven aan de oproep van secretaris-generaal Hirschfeld, dat een Duits bevel uitgevoerd moest worden.

'Te mild'

De Boer sprong in de bres voor de broers De Vilder. Hij beschreef Fons de Vilder als iemand die veel doet voor de wederopbouw van de haven. "Wanneer mensen als De Vilder gearresteerd worden, wordt het economisch leven ontwricht."

Toen de broers na dit pleidooi werden vrijgelaten, begonnen de Amsterdamse kranten De Waarheid en Het Parool een ware hetze tegen de broers. Zij geloofden niet in de nobele motieven van Fons en Frans De Vilder. Het Parool schreef hierover op 6 juni: "Wanneer men de grote profiteurs, die miljoenenzaken met de vijand deden en die veel te slim waren om lid van de NSB te worden, laat lopen, dan maakt men van de zuivering een onmogelijke vertoning.".

Meer mensen hebben kritiek op de milde aanpak van de bunkerbouwers. Mede door pressie vanuit de samenleving en nieuw ontdekte feiten werd Fons de Vilder eind juni opnieuw gearresteerd. Vervolgens werd Fons de Vilder gedwongen voor zijn kantoor zwaar en smerig lichamelijk werk te verrichten, gekleed in een Duits uniform en uitgejouwd door een wraakzuchtige menigte.

Op 20 juni werd de beruchte collaborateur naar het interneringskamp Levantkade te Amsterdam overgebracht. Hier werd hij bij aankomst kaalgeschoren en aan het werk gezet. Het is nog onduidelijk hoe het zuiveringsproces van de gebroeders De Vilder zal aflopen.