Opgewonden en uitgelaten waren vele mensen vandaag naar de Dam in Amsterdam gekomen om het feest van de bevrijding te vieren. Met de aankomst van een Britse verkenningseenheid van de Polar Beardivisie, verwachtte iedereen een spoedige komst van de Canadese troepen.

Maar terwijl iedereen ongeduldig uitkeek naar Canadezen, liepen er ook nog gewapende Duitse soldaten door de Amsterdamse straten. Plotseling ontstond er chaos en paniek in de menigte, er klonken schoten.

Ik kreeg een soort stoot in mijn rug en toen voelde ik bloed langs mijn rug lopen.

"Plotseling werd er vanuit de Groote Club geschoten op de mensenmassa en iedereen begon te rennen", zegt de 13-jarige Wim Andriesen, die ook naar de Dam was gekomen om de Canadezen te zien.

"Zelf rende ik richting de Bijenkorf en ik kreeg een soort stoot in mijn rug en toen voelde ik bloed langs mijn rug lopen. Ik probeerde te schuilen achter een lantaarnpaal."

Een man met een bakfiets slaagde erin Wim mee te nemen naar een arts. Hij heeft geluk gehad: was het schot in zijn rug net iets hoger of lager geweest, dan zou hij volkomen verlamd zijn geraakt.

Bekijk in deze video de beelden van de chaos op de Dam tijdens de grote schietpartij.

In het geheim was vanochtend de verzetsoperatie 'Three Castles' van start gegaan. Het doel was om verschillende belangrijke gebouwen in het centrum te beschermen. Veel wapens hadden de verzetsleden daar niet voor. Per twee personen was er één geweer beschikbaar.

Tijdens de operatie namen de verzetsleden als eerste het Hoofdpostkantoor en het Geldkantoor in. De Duitsers die daar zaten werden naar het Paleis op de Dam gebracht en daar vastgehouden.

Leden van de Duitse Kriegsmarine zagen vanuit de Groote Club hoe Duitse soldaten werden opgepakt. Dit gebouw, voor de oorlog een herensociëteit, heeft een goed uitzicht op het plein. De Kriegsmarine-militairen waren niet van plan zich te laten ontwapenen door de BS'ers. Er was afgesproken dat alleen geallieerde soldaten over mochten gaan tot ontwapening.

Terwijl de mensenmassa op de Dam de bevrijding vierde, openden de leden van de Kriegsmarine het vuur vanaf het balkon van de Groote Club.

Volgens sommige ooggetuigen werd er gericht op mensen geschoten en volgens anderen over de menigte heen. De BS'ers die aanwezig waren op en rondom de Dam schoten onmiddellijk terug en er brak een groot vuurgevecht uit.

In paniek stoof de menigte uiteen. Mensen probeerden te schuilen voor de kogels achter een lantaarnpaal of achter het draaiorgel dat even daarvoor nog vrolijke muziek speelde.

Slachtoffers

Dankzij onderhandelingen lukte het de schietpartij te stoppen. Meteen kwam de hulpverlening op gang en Rode Kruisleden begonnen met het verzorgen van de slachtoffers. Voor sommigen was dit te laat. Zij stierven op de Dam.

Het is nog onduidelijk hoeveel mensen er om het leven zijn gekomen, maar het lijkt erop dat deze schietpartij tientallen levens heeft gekost. Op dit moment verkeren verschillende slachtoffers nog in kritieke toestand in het ziekenhuis. Zo ligt de 32-jarige verzetsman Popke Bakker zwaargewond in het Binnengasthuis.

In de chaos zijn veel families nog op zoek naar hun geliefden. Zo ook de familie van de 20-jarige Hilligje Mastenbroek. Ze waren ongerust toen Hilligje niet thuiskwam. Ze vonden haar lichaam opgebaard in de Zuiderkerk, met een snijwond in haar hals. Waarschijnlijk is ze in de paniek door een glazen winkelpui geduwd.

Illusie

Engelandvaarder en oorlogsverslaggever Ton van Beers kwam net na het gevecht aan op de Dam. Hij had een geallieerd uniform aan en daarom kwam een lid van de Binnenlandse Strijdkrachten hem om hulp vragen.

"'Kom hier, sir', trok een BS-er me aan mijn mouw naar een zwaargewonde. Hij lag tegen de pui van de Bijenkorf en greep mijn hand, trachtend Engels te spreken. 'I am so happy, sir. Thank you, thank you.' Ik heb hem de illusie gelaten, welke mijn uniform bij hem opwekte. Ik heb mijn nationaliteit verloochend en hem in het Engels toegesproken. Hij was gelukkig, ondanks zijn hevige pijnen."

Meerdere gevechten

Vrijwel aansluitend aan het vuurgevecht op de Dam vond er een gewapende confrontatie plaats tussen de BS en Duitse militairen bij het in de buurt gelegen Centraal Station. Daar kwamen twee BS'ers en meer dan tien Duitse soldaten om het leven.

Uiteindelijk lukte het ook hier door onderhandelingen tussen de twee partijen om dit gevecht te staken. Ook op de Amstelveenseweg, waar het hoofdkwartier van de BS is gevestigd, kwam het meerdere keren tot een gewapend treffen. Verschillende BS'ers kwamen hierbij om het leven.

Ook buiten de hoofdstad hebben vandaag nog gevechten plaatsgevonden. In onder meer Rotterdam, Utrecht en Veenendaal kwam de BS in confrontatie met de Duitsers. Daarbij vielen eveneens meerdere slachtoffers.