Vanuatu wil dat klimaatschade wordt hersteld: 'Wij zien gevolgen van klimaatcrisis'

De eilandstaat Vanuatu wil een krachtig antwoord van het Internationaal Gerechtshof in Den Haag om de gevolgen van de opwarming van de aarde tegen te gaan. Dat zei Ralph Regenvanu, speciaal gezant van Vanuatu, in de eerste rechtszitting in de klimaatzaak die vandaag is begonnen bij het Internationaal Gerechtshof in Den Haag.

In de zaak die Vanuatu heeft aangespannen wordt gekeken welke verplichtingen landen hebben om klimaatverandering tegen te gaan. Het eiland wil ook duidelijk krijgen wat de juridische gevolgen zijn als landen niet genoeg doen om de uitstoot van broeikasgassen te verminderen.

"We bevinden ons in de frontlinie van een crisis die we niet zelf hebben veroorzaakt, een crisis die ons bestaan bedreigt", zei Regenvanu. "Er is dringend behoefte aan een collectief antwoord op de klimaatverandering, niet gebaseerd op politiek gemak maar op internationaal recht."

Schadeherstel

Vanuatu vraagt als initiatiefnemer van de zaak aan het hof om een zogeheten adviserend oordeel te vellen. De komende twee weken krijgen naast Vanuatu nog bijna honderd andere landen en enkele organisaties de kans om te getuigen voor de rechtbank van de Verenigde Naties. Vanuatu is vandaag het eerste land dat gaat spreken in de zaak.

Regenvanu verzocht de rechtbank te oordelen dat staten die tientallen jaren broeikasgassen uitstootten, de bevolking van Vanuatu al enorme schade hebben toegebracht. Die schade moet worden hersteld, zei hij.

"Ik kies mijn woorden zorgvuldig als ik zeg dat dit misschien wel de zaak is met de meeste gevolgen in de geschiedenis van de mensheid. Laat het niet gebeuren dat toekomstige generaties straks terugkijken en zich afvragen waarom hun ondergang werd goedgekeurd."

Uitspraak volgend jaar

Het advies van het Internationaal Gerechtshof is niet bindend, maar zowel juridisch als politiek gezien relevant. "Het Internationaal Gerechtshof is het meest gezaghebbende rechtsorgaan van de wereld. Het is het hoogste orgaan van de Verenigde Naties", zegt André Nollkaemper, hoogleraar internationaal recht en duurzaamheid aan de Universiteit van Amsterdam. "Een uitspraak van dit hof dat bepaalde regels van toepassing zijn op klimaatverandering is uiterst gezaghebbend. Alle staten in de wereld zullen dat dan ook erkennen als de juridische stand van zaken."

Het kan daarna wereldwijd worden aangehaald in rechtszaken over klimaatverandering. Nu vindt het mondiale gesprek over klimaatverandering vooral op politiek niveau plaats. Dat kan door deze zaak veranderen, denkt Nollkaemper. "De boodschap zal zijn: dit is niet alleen een kwestie van politiek overeenstemming zoeken, maar ook van uitvoering geven aan verplichtingen die al jarenlang gelden voor alle staten in de wereld." Dat zou op termijn zelfs kunnen leiden tot rechtszaken over schadevergoedingen, denkt Nollkaemper.

In de zaak wordt speciaal gekeken naar de gevolgen van klimaatverandering voor kwetsbare landen, zoals kleine eilandstaten. Naast kleine eilandstaten, westerse landen en ontwikkelingslanden worden ook de twee grootste uitstoters van broeikasgassen ter wereld gehoord in de zaak: de Verenigde Staten en China. En de OPEC, het kartel van olieproducerende landen, komt eveneens aan het woord.

De hoorzittingen duren tot 13 december. Naar verwachting doet de rechtbank in de loop van 2025 uitspraak.