Kabinetsplan om asielcrisis uit te roepen leidt tot zorgen en vraagtekens

"Het strengste asielregime ooit." Daarmee wil het kabinet-Schoof het aantal asielzoekers dat naar Nederland komt beperken. Een van de plannen is om snel een asielcrisis uit te roepen. Daardoor zijn direct meer maatregelen mogelijk zonder dat de Tweede en Eerste Kamer er eerst mee akkoord moeten gaan.

Experts met verschillende achtergronden zijn kritisch op het plan en vragen zich af of het juridisch wel standhoudt. "Dit plan druist voor het grootste gedeelte in tegen het recht", zegt asieladvocaat Wil Eikelboom die gespecialiseerd is in het voeren van procedures voor internationale mensenrechteninstanties.

"Feitelijk is er geen asielcrisis", zegt Eikelboom. "Het aantal asielzoekers is niet bovengemiddeld of veel hoger dan in andere Europese landen. Er is geen sprake van een crisis die niet beheerst kan worden zoals een oorlog of een natuurramp."

Parlement omzeilen

Hoogleraar staatsrecht Ingrid Leijten van de Tilburg University vindt het zorgwekkend dat het kabinet met het uitroepen van een asielcrisis het parlement probeert te omzeilen.

"Ze zoeken de randjes op van de rechtsstaat. Het recht wordt hier gezien als iets wat in de weg staat en moet worden omzeild. En daarmee niet alleen ons recht, maar ook de invloed van ons gekozen parlement, dat zeker bij ingrijpende maatregelen de kans moet krijgen om hierover mee te praten."

Bekijk hier wat premier Schoof zegt over het uitroepen van een asielcrisis:

Ook Eikelboom vindt dat de maatregelen van het kabinet te ver gaan. "Iets als een asielcrisis uitroepen is een heel bijzondere bevoegdheid en daar moet je voorzichtig mee omgaan", zegt de advocaat. "Dit kabinet gebruikt dat gewoon. Het is ondemocratisch en tegen de rechtstaat. Daar schrik ik wel van."

'Motivatie steekt heel nauw'

Premier Schoof gaf tijdens de presentatie van het regeerprogramma toe dat het uitroepen van de asielcrisis lastig is om goed te motiveren. Volgens Schoof "steekt de motivatie heel nauw".

Desondanks heeft hij er vertrouwen in dat het kabinet met een goed onderbouwd verhaal naar de Raad van State kan. Die moet beoordelen of de crisiswet van het kabinet wel of niet deugt. Volgens de premier moet het kabinet nog wel "discussie hebben" over hoe de motivatie er precies uit gaat zien.

"Dat er nog een onderbouwing moet komen laat zien dat het niet een zodanig buitengewone acute situatie is waarop gehandeld moet worden", zegt Leijten.

"Ook als je hardere maatregelen wilt nemen dan vorige kabinetten moet je binnen de regels van de wet blijven. Dat betekent niet dat je een strengere wet niet kan aannemen, maar die moet dan wel democratisch gelegitimeerd zijn en volgens de procedures zijn aangenomen. Dit ondergraaft de spelregel zodanig."

Toestroom asielzoekers

Het overgrote deel van het asielbeleid wordt Europees geregeld en ligt vast in verdragen. Advocaat Eikelboom verwacht niet dat de maatregelen effect zullen hebben op de toestroom. "Uit wetenschappelijk onderzoek blijkt dat ons asielbeleid geen invloed heeft op of asielzoekers naar ons land komen of niet. Het kabinet maakt hun leven door extra strenge maatregelen alleen nog miserabeler."

Volgens Eikelboom zijn de problemen op het gebied van asiel door de overheid zelf gecreëerd en is bijvoorbeeld de spreidingswet, die een betere verdeling van opvangplekken over het land regelt, een maatregel om de problemen op te lossen. Het kabinet wil die wet juist afschaffen.

Beslisstop

Dat voornemen en het plan om een zogenoemde asielbeslisstop in te voeren, waarbij asielaanvragen niet langer worden behandeld, baren het Centraal Orgaan opvang asielzoekers (COA) "grote zorgen".

"Als de asielinstroom niet gelijktijdig daalt, is het risico groot dat er onvoldoende opvanglocaties zijn. Op korte termijn zal de asielopvang voor onze bewoners hierdoor eerder verslechteren dan verbeteren", zegt de organisatie.