Kabinet ambitieus over asiel en bouwen, maar stuit bij mest op grenzen

Vier maanden na het hoofdlijnenakkoord heeft het kabinet-Schoof vandaag het lijviger regeerprogramma gepresenteerd. Daarin heeft de coalitie plannen verder uitgewerkt. Zo is het de bedoeling dat het asiel- en immigratiebeleid een stuk strenger wordt, wordt er fors bezuinigd op onderwijs, moet er minder papierwerk in de zorg komen en wil het kabinet veel meer gaan bouwen.

In dit artikel zijn de belangrijke punten uit het regeerprogramma te lezen.

Grip op asiel en migratie

De minister van Asiel en Migratie en de minister-president roepen zo snel mogelijk een asielcrisis uit. Daarmee zijn er direct meer maatregelen mogelijk om de asielinstroom te beperken. Dat gebeurt zonder dat de Tweede en Eerste Kamer er eerst mee akkoord moeten gaan, dat gebeurt pas achteraf.

De gezinshereniging van meerderjarige kinderen wordt ingeperkt. Nieuwe feiten en omstandigheden bij herhaalde asielaanvragen worden strenger getoetst. Ook komt er een mogelijkheid om asielzoekers die niet op een zitting of afspraak verschijnen, af te wijzen.

Met een asielcrisiswet trekt het kabinet vervolgens de Spreidingswet in, komt er een beslisstop op asielaanvragen, wordt de opvang versoberd en worden mensen zonder recht op verblijf desnoods gedwongen uitgezet. Statushouders mogen alleen gezinsleden laten overkomen als ze twee jaar een verblijfsstatus hebben, over woonruimte beschikken en een "stabiel en toereikend inkomen" hebben

Ook krijgen asielzoekers niet langer na vijf jaar automatisch een asielvergunning voor onbepaalde tijd. Dat betekent dat zij ook als ze hier al vijf jaar of langer zijn terug moeten naar het land van herkomst zodra het daar veilig is. Het kabinet dient bij de EU een officieel verzoek in om voor Nederland op asielgebied een uitzondering te maken, de zogenoemde opt-out. Het grenstoezicht wordt verscherpt.

Onderwijs

De bewindslieden van Onderwijs erkennen dat ze fors moeten bezuinigen en dat dit noopt tot "scherpe en verstandige keuzes". Er komt een 'herstelplan' om de basisvaardigheden in het onderwijs te verbeteren en het lerarentekort aan te pakken.

De financiering van gratis schoolmaaltijden gaat door en scholen krijgen compensatie voor de btw-verhoging op (school)boeken.

Anders dan eerder was afgesproken houden universiteiten geld voor vaste banen van 1200 wetenschappers. Dat gaat ten koste van starters- en stimuleringsfondsen.

De langstudeermaatregel wordt nog uitgewerkt.

Om te voorkomen dat scholen in dunbevolkte gebieden dicht moeten, krijgen ze een extra toeslag.

Zorg

Om het personeelstekort in de zorg terug te dringen zet het kabinet in op het halveren van de "administratietijd". Dat moet onder meer gebeuren door gebruik te maken van kunstmatige intelligentie en digitalisering.

Verder wil het kabinet streekziekenhuizen behouden en versterken en moet het makkelijker worden om een huisartspraktijk over te nemen. In 2030 moeten er 290.000 extra woningen komen die geschikt zijn voor ouderen.

Verder willen de bewindslieden dat de beschikbaarheid van spoedeisende zorg en acute verloskunde in iedere regio goed geregeld is.

De gesloten jeugdzorg wordt zo snel mogelijk afgebouwd. Reclame voor ongezonde producten gericht op jongeren wordt tegengegaan en er komt een plan om het gebruik van vapes onder jongeren terug te dringen.

Het eigen risico wordt in 2027 verlaagd naar 165 euro. Voor de jaren daarvoor blijft het 385 euro.

Bestaanszekerheid en koopkracht

Iedereen gaat er in koopkracht op vooruit. Het kabinet wil meer mensen aan betaald werk krijgen, waarbij schijnzelfstandigheid wordt tegengegaan. Uitzendkrachten, oproepkrachten en tijdelijke werknemers krijgen een betere wettelijke bescherming.

Voor de huur- en zorgtoeslag krijgen mensen meer ruimte om fouten te maken zonder dat dat onmiddellijk wordt afgestraft. De ingewikkelde regelingen en toeslagen worden vereenvoudigd. Er komt een "brede aanpak" van armoede en schulden.

Voor de kinderopvang komt er een hoge inkomensonafhankelijke vergoeding voor alle werkende ouders. Daarbij wordt voorkomen dat ouders terugvorderingen moeten betalen en in de financiële problemen komen zoals bij het toeslagenschandaal. De huurtoeslag en het kindgebonden budget worden verhoogd.

Nog deze kabinetsperiode worden alle gedupeerden van de toeslagenaffaire gecompenseerd, zo belooft het kabinet.

Buitenlandse zaken en Defensie

Nederland blijft Oekraïne politiek, militair, financieel en moreel onverminderd steunen tegen Russische agressie. In de wet komt dat blijvend minimaal 2 procent van het bruto binnenlands product naar Defensie gaat.

In het Israëlisch-Palestijnse conflict blijft voor het kabinet een tweestatenoplossing het uitgangspunt. Het kabinet blijft streven naar een "duurzame oplossing die door beide partijen wordt gedragen". Verder zet het in op "verlichting van de ernstige humanitaire noden in de Gazastrook en vrijlating van alle gijzelaars".

Nederland blijft een constructieve partner in de EU, "ook om onze eigen doelen te bereiken".

Op ontwikkelingshulp wordt bezuinigd. De hulp die wordt gegeven richt zich vooral op voedselzekerheid en watermanagement. De eerder aangekondigde bezuiniging op ambtenaren wordt voor ambassades en consulaten geen 22 maar 10 procent.

Wonen en volkshuisvesting, infrastructuur, openbaar vervoer en luchtvaart

Jaarlijks wil het kabinet 100.000 extra woningen bouwen. Daarvoor worden 'afdwingbare' afspraken gemaakt. Dat betekent dat de overheid veel strenger wordt tegen gemeenten, provincies en andere betrokkenen die snelle bouw vertragen.

Er wordt snel gezocht naar extra bouwlocaties en er worden nieuwe grootschalige woningbouwlocaties aangewezen, Waar die komen, is nog onbekend. Om die nieuwe wijken te realiseren, komt er 2,5 miljard euro voor nieuwe infrastructuur.

Er moet ook sneller gebouwd worden. Daarom wordt er iets gedaan tegen vertragende lokale regels waardoor bouwplannen moeizaam van de grond komen.

Het programma bevat geen concrete actiepunten om de maximumsnelheid naar 130 kilometer per uur te brengen. Er komt dit jaar een actieagenda Auto en daar wordt het verder in uitgewerkt.

Van de elektrische autorijder zal een "eerlijke bijdrage" worden gevraagd, maar cijfers worden niet genoemd.

In 2027 komt er een "gedifferentieerde vliegbelasting". Dat betekent dat de vliegbelasting hoger is bij verder reizen met vervuilend vliegtuig.

Doorgroei van Schiphol kan op de langere termijn met stillere en schonere vliegtuigen.

Landbouw en visserij, voedselzekerheid en natuur

Het verbeteren van de Nederlandse natuur legt het nieuwe kabinet voor een groot deel in handen van de Nederlandse boeren. Zij moeten daar hogere vergoedingen voor krijgen. Verder zoekt het kabinet naar nieuwe manieren om te beoordelen hoe de natuur ervoor staat, in de hoop dat dat gaat leiden tot gunstiger uitkomsten. Het kabinet schrijft dat het wel vaak lang duurt om die nieuwe meetmethoden te ontwikkelen.

In de hoofdstukken over woningbouw en infrastructuur staat vrijwel niets over stikstof. Veel grote infrastructurele projecten liggen stil doordat het moeilijk is om stikstofvergunningen te krijgen zolang de Nederlandse natuur nog lijdt onder te veel stikstof. Het kabinet hoopt dat er een manier wordt gevonden om projecten met relatief weinig stikstofuitstoot vergunningsvrij door te laten gaan, maar schrijft ook daarover dat dat "een complex traject" is.

De huidige uitkoopregelingen voor boeren blijven bestaan. Boeren krijgen in de toekomst per bedrijf doelen om de stikstofuitstoot van hun bedrijf te verlagen. Dat kan ook door innovatie.

Om het mestoverschot terug te dringen komt er een "afroming van dierenrechten" als boeren hun bedrijf verkopen (met 30 procent voor melkvee, 25 procent voor varkenshouderijen en 15 procent voor pluimveebedrijven). Het kabinet benadrukt dat "de belangrijkste oplossing in Europa ligt". Het zet daarbij in op aanpassing van de Nitraatrichtlijn..

Klimaat en energie

De huidige plannen voor windenergie worden uitgevoerd. De windmolens komen zo veel mogelijk op zee in plaats van op land. Bij het aanwijzen van nieuwe windenergieparken kijkt het kabinet eerst naar de gevolgen voor de visserij.

De gaswinning op de Noordzee wordt opgeschaald. Er wordt geen gas meer gewonnen uit het Groningerveld. Voor twee extra kerncentrales wordt 9,5 miljard euro uitgetrokken.

Goed bestuur en een sterke rechtsstaat

Het kabinet dient volgend jaar een voorstel in om de Grondwet zo te veranderen dat er een constitutioneel hof komt. Dat kan wetten aan de grondwet toetsen.

Verder komt er zo snel mogelijk en in elk geval binnen een jaar een wetsvoorstel voor een nieuw kiesstelsel voor de Tweede Kamer. Het kabinet werkt daarbij aan invoering van 10 tot 12 kiesdistricten met regionale kandidaten en een landelijke lijst. Dat moet de regionale band tussen kiezer en gekozene versterken.

Het kabinet spreekt van een agenda voor vernieuwing van democratie en rechtsstaat. Volgens de bewindslieden is er te grote afstand ontstaan tussen de dagelijkse wereld van mensen en het systeem van de overheid.

Het kabinet wil "onevenredige hardheden in beleid, wetgeving en uitvoering" gericht opsporen en aanpakken. Het plan om het aantal rijksambtenaren met 22 procent te verminderen gaat in grote lijnen door. Ambtenaren worden ingezet waar ze het hardst nodig zijn. Ze moeten beleid maken dat goed uitvoerbaar is.

Nationale en internationale veiligheid

In het najaar komt het kabinet met een plan om de "weerbaarheid tegen militaire en hybride dreigingen versneld te verhogen". Het kabinet wil de krijgsmacht versterken en ook burgers en bedrijven meer bewust maken van de risico's die Nederland loopt. Ook komen er crisisoefeningen en een Veiligheidstop waar de maatregelen worden besproken.

Het kabinet gaat extra investeren in de veiligheidsdiensten AIVD en MIVD. Politie en het Openbaar Ministerie krijgen een grotere rol in de aanpak van spionage. De import van elektronica en diensten vanuit landen met een vijandig cyberprogramma wordt afgebouwd.

De straffen voor terroristische misdrijven gaan omhoog. Er komt een "slim" verbod op ongewenste buitenlandse financiering van Nederlandse verenigingen, stichtingen, kerkgenootschappen en informele organisaties.

Het jeugdstrafrecht wordt aangescherpt, de maximale straffen voor 14- en 15-jarigen worden verhoogd. Het kabinet werkt aan extra mogelijkheden om ouders aan te spreken op hun verantwoordelijkheid als hun kind een delict heeft gepleegd.

Economie en ondernemingsklimaat

Het kabinet wil dat Nederland weer in de top-5 van meest concurrerende landen ter wereld komt. "Dat vereist een lange adem, waarvoor we in deze kabinetsperiode de basis leggen." Belastingen en regels moeten voorspelbaar zijn zodat bedrijven weten waar ze aan toe zijn. De regeldruk gaat omlaag, belooft het kabinet.

Er komt lastenverlichting voor bedrijven, structureel bijna 1,5 miljard euro per jaar.

Verder zegt het kabinet actief op zoek te gaan naar ruimte waar bedrijven zich kunnen vestigen of uitbreiden. Ondersteuning van het bedrijfsleven is gericht op innovatie en scholing van werknemers zodat de afhankelijkheid van buitenlandse werknemers afneemt.