Cyprioten zoeken op verdeeld eiland samen naar vermisten uit jaren 60 en 70
Een Griekse staatsgreep gevolgd door een Turkse invasie. Veel geweld en duizenden doden. Het gebeurde allemaal vijftig jaar geleden op Cyprus.
In de zomer van 1974 brak het eiland in twee delen. Tot op de dag van vandaag leven Turks-Cyprioten en Grieks-Cyprioten op hun eigen deel van het eiland, met ertussen een overwoekerde bufferzone die wordt bewaakt door VN-vredestroepen. Nog altijd is er geen oplossing voor het bevroren conflict. Onderhandelingen liggen alweer jaren stil.
In de vroege uren van 20 juli 1974 werden Cyprioten opgeschrikt door Turkse gevechtsvliegtuigen die over het eiland vlogen. Tegelijkertijd kwam de Turkse marine vanaf zee aan land aan de noordkant van het eiland. De plek waar de meeste Turks-Cyprioten woonden. Het duurde niet lang voordat ook paratroepen uit helikopters sprongen en voet aan land zetten.
De Turkse invasie op Cyprus was een feit. De Turken noemden het operatie Atilla, een 'vredesoperatie' met als doel de Turks-Cyprioten te hulp te schieten. Een paar dagen eerder was er een Griekse coup gepleegd door extreemrechtse Grieks-Cyprioten, die werden aangemoedigd door het militaire bewind in Athene. Die junta wilde Cyprus inlijven en onderdeel van Griekenland maken. De Turks-Cypriotische minderheid vreesde voor onderdrukking.
De oorlog duurde ongeveer een maand. Maar er gingen jaren aan spanningen en geweld tussen Grieks- en Turks-Cyprioten aan vooraf. Voor Turks-Cyprioten was het de winter van 1963, die ze nooit zullen vergeten. Grieks-Cypriotische milities vielen Turkse dorpen aan, in wat wel pogroms wordt genoemd. Honderden burgers werden gedood. Van velen zijn de lichamen nooit teruggevonden.
Het Committee on Missing Persons (CMP), een project van Turks- en Grieks-Cyprioten in samenwerking met de VN, zoekt sinds 2006 actief naar vermisten van de conflicten in 1963 en 1974. Ze graven geregeld stoffelijke overschotten van een halve eeuw geleden op, en geven die terug aan de families.
Correspondent Mitra Nazar mocht meekijken bij het CMP:
Het conflict kostte de levens van duizenden burgers en militairen aan beide kanten. Het leidde ook tot een vluchtelingendrama. Naar schatting 160.000 Grieks-Cyprioten uit het noorden moesten halsoverkop vluchtten naar Zuid-Cyprus. Hun huizen lieten ze achter, niet wetend of ze ooit nog zouden terugkeren. Zo'n 70.000 Turks-Cyprioten die in het zuiden woonden, maakten de omgekeerde vlucht.
De Turkse invasie op 20 juli was succesvol. Turkije had een van de sterkste en grootste legers van de wereld. De Griekse coupplegers trokken zich snel terug.
Er kwam niet lang daarna ook een eind aan de militaire dictatuur in Athene. In de Republiek Cyprus werd de orde en democratie hersteld. Maar in het noorden bleef het Turkse leger de macht vasthouden. Turkije had een derde van het eiland bezet. Dat bleef zo tot 1983, toen de Turkse Republiek van Noord Cyprus (TRNC) werd uitgeroepen. Een de facto staat die door geen enkel land wordt erkend, behalve Turkije.
Vijftig jaar later is er op dat vlak weinig veranderd. Cyprus is nog altijd een verscheurd eiland. Met Nicosia (in het Turks 'Lefkosa') als verdeelde hoofdstad: de bufferzone, die het eiland opdeelt in tweeën, loopt dwars door de binnenstad. De ene kant is Grieks-Cypriotisch, de andere kant Turks-Cypriotisch. VN-troepen houden toezicht op de broze vrede.
De bufferzone mag officieel geen grens worden genoemd, maar er zijn verschillende overgangen waar men een paspoort moet laten zien om erdoor te mogen. In het centrum van Nicosia is een stukje niemandsland van 50 meter tussen de Turks- en Grieks-Cypriotische paspoortcontrole.
'One Cyprus' heeft iemand er met een spuitbus op de muren gekalkt:
- Mitra Nazar / NOS
Graffiti in Nicosia - AFP
VN-troepen bij de bufferzone, begin dit jaar
Op politiek niveau zit er weinig beweging in de onderhandelingen over een oplossing. Aan beide kanten zijn er grotere geopolitieke belangen. Op de achtergrond zijn het Turkije en Griekenland die dwarsliggen en via Cyprus onderlinge vetes uitvechten.
De Turks-Cypriotische regering staat onder invloed van Erdogans regering in Ankara, en eist een tweestatenoplossing waarbij Noord-Cyprus als land wordt erkend. De Republiek Cyprus beschouwt Noord-Cyprus als door Turkije ingenomen land en vindt dat er onmiddellijk een eind moet komen aan de bezetting.
Het is al jaren relatief rustig op Cyprus. Maar het feit dat er nog altijd 30.000 Turkse militairen gestationeerd zijn, houdt de situatie gespannen.
