Universiteiten bezorgd over bezuinigingen: vacaturestop en uitstel nieuwbouw

• Noor de Kort

  redacteur Online

Op de universiteiten is veel onrust over bezuinigingsplannen van het nieuwe kabinet. De punten uit het hoofdlijnenakkoord zijn nog niet uitgewerkt, maar sommige universiteiten willen daar niet op wachten, blijkt uit een rondgang van de NOS. Zo wordt er op sommige plekken "kritisch gekeken" naar vacatures, of de bouw van nieuwe universiteitsgebouwen uitgesteld.

Het kabinet wil structureel 215 miljoen euro bezuinigen op het hoger onderwijs en de wetenschap. Ook is het plan om komende jaren steeds 150 miljoen euro te korten op het fonds voor onderzoek en wetenschap.

De universiteiten uitten begin deze maand al hun zorgen over de bezuinigingen in een gezamenlijke brief aan onderwijsminister Bruins. "De kwaliteit en toegankelijkheid van wetenschappelijk onderwijs en onderzoek komen direct in de gevarenzone", schreven de bestuursvoorzitters. De universiteiten lieten weten zich "consequent en stevig" te blijven uitspreken tegen bezuinigingen.

Onder andere de Rijksuniversiteit Groningen en de Radboud Universiteit in Nijmegen hebben voorlopig een streep gezet door nieuwbouwplannen. En er moet volgens de Radboud Universiteit op meer vlakken geld af. "Dat zal vragen om het maken van lastige keuzes en het stellen van prioriteiten."

'Wetenschap is geen wasmachine'

Op verschillende universiteiten worden de kabinetsplannen op dit moment doorgerekend. Als de plannen doorgaan, verwacht de Universiteit Twente de komende jaren structureel 57 miljoen euro te moeten besparen. De Rijksuniversiteit Groningen houdt rekening met een jaarlijkse bezuiniging tot 82 miljoen euro en de Universiteit van Amsterdam denkt aan zo'n 100 miljoen euro.

Bij de Vrije Universiteit kan de jaarlijkse bezuiniging oplopen tot 110 miljoen euro, zegt bestuursvoorzitter Margrethe Jonkman. "Dat is 10 tot 20 procent van het budget. Dat gaat dus grote consequenties hebben."

De universiteit heeft nog geen besluiten genomen, maar onderzoekt bijvoorbeeld of er studies afgeschaft moeten worden. Daarnaast verwacht Jonkman voor studenten dat het onderwijs minder persoonlijk wordt. "De groepen worden groter, de collegezalen zullen voller zitten."

Onderzoekers krijgen volgens Jonkman waarschijnlijk minder ondersteuning vanuit de VU. Ze moeten meer administratie zelf doen, of meer zelf contacten leggen met maatschappelijke organisaties en bedrijven.

Die ingrepen zullen grote gevolgen hebben op de lange termijn, benadrukt Jonkman. "Wetenschap is geen wasmachine die je even uitzet, en later weer aan. Besparingen nu betekenen straks minder inkomsten voor Nederland. We bestaan als universiteiten niet voor onszelf, we bestaan voor de arbeidsmarkt, voor innovatie."

Geen externe inhuur

Ook de Rijksuniversiteit Groningen zegt dat "de hoge kwaliteit van ons onderwijs, onderzoek en innovatie hiermee zwaar onder druk komt te staan". "Het verschraalt het onderwijs/onderzoek en brengt ook schade toe aan de positie van Nederland."

De universiteit heeft besloten tot "een tijdelijke vacaturebeheersing". "Dit betekent dat vacatures in eerste instantie alleen intern worden vervuld. Alleen om zwaarwegende redenen kan er extern geworven worden. De externe inhuur is voor nu ook on hold gezet."

Ook de Universiteit Twente heeft besloten om voorlopig te stoppen met externe inhuur. Daarnaast is er sinds vorige week een stop op vacatures en internationale reizen die worden gefinancierd met geld vanuit de rijksoverheid. In Nijmegen wordt er "kritisch gekeken naar toekomstige bestedingen", waaronder ook nieuw personeel, zegt een woordvoerder van de Radboud Universiteit.

Voor Wageningen University & Research betekenen de bezuinigingen dat ze zo'n tien procent van hun budget verliezen. "Er wordt keihard geroepen dat er oplossingen moeten komen om de voedselproductie, klimaat, natuur en gezondheid in balans te brengen. Dat is ons domein. Tegelijkertijd wordt er een flinke greep in onze budgetten gedaan. We begrijpen dat iedereen de broekriem moet aantrekken, maar dat zijn wel pijnlijke keuzes," zegt bestuursvoorzitter Sjoukje Heimovaara.

Wachten op meer duidelijkheid

Sommige universiteiten willen afwachten of het kabinet daadwerkelijk gaat besparen, en op welke manier. Zo zei bestuursvoorzitter van Maastricht University Rianne Letschert vorige week in NRC dat het "nog maar een hoofdlijnenakkoord" is.

"Ik moet eerst de regeerplannen zien voor ik de impact op onze universiteit in kaart kan brengen. Wij zijn op dit moment financieel gezond. Als we nu zouden gaan denken in krimpscenario's heeft dat een verlammende werking op onze onderzoekers en andere medewerkers."

De Technische Universiteit Delft laat aan de NOS weten bezorgd te zijn, maar af te wachten tot er meer duidelijk is. "Voorlopig liggen de bezuinigingsplannen nog op tafel." Tilburg University zegt te verkennen wat de plannen voor de instelling betekenen, "voor zover dat nu kan, want we weten nog heel veel niet".