Verjaardagstop bij 75 jaar NAVO overschaduwd door Amerikaanse politiek

• 

  Kysia Hekster

  Correspondent NAVO

Het zou een feestelijke bijeenkomst moeten zijn, de viering van 75 jaar NAVO. De komende dagen zijn tientallen staatshoofden en regeringsleiders in Washington, de stad waar het militaire bondgenootschap opgericht werd. Voor Nederland zijn premier Schoof, minister van Buitenlandse Zaken Veldkamp en minister van Defensie Brekelmans in de Amerikaanse hoofdstad.

Al te uitbundig feesten is ongepast, gezien de strijd in Oekraïne. "Maar het is natuurlijk wel zo dat we al 75 jaar als alliantie in staat zijn geweest om die steeds grotere groep landen met succes te verdedigen. Dus we kunnen een beetje trots zijn", zegt Rob Bauer, de hoogste militair bij de NAVO.

Bekijk hier de interactieve special over 75 jaar NAVO:

Toch heeft de bijeenkomst van vandaag veel weg van een stresstest, zowel voor de alliantie als voor gastheer Joe Biden. De NAVO moet zich wapenen tegen de gevolgen van een mogelijke terugkeer van Donald Trump als president van Amerika.

Die dreigde eerder uit het bondgenootschap te stappen. Niemand weet wat hij doet als hij wordt herkozen. De huidige president, Biden, ligt onder vuur en staat onder toenemende druk om uit de presidentsrace te stappen.

Volgens vertrekkend NAVO-baas Stoltenberg is de hulp aan Oekraïne het belangrijkste onderwerp op de bijeenkomst. De boodschap van het bondgenootschap aan Poetin moet glashelder zijn: de NAVO is volstrekt eensgezind en zal Oekraïne blijven steunen met wapens en geld zolang de Russische oorlog duurt. Maar het gedoe dreigt afbreuk te doen aan de gewenste eenheid en de inhoud van de top te overschaduwen.

De drie M's

De NAVO-bondgenoten willen zo goed mogelijk voorbereid zijn op een mogelijke herverkiezing van Trump, die alles op zijn kop kan zetten. Stoltenberg sprak eerder over het vooruitkijken naar de "politieke wind van verandering", het "Trump-bestendig" worden van de club, in de NAVO-wandelgangen ook wel de "anti-Trump verzekering" genoemd. Die bestaat uit een polis met drie M's: mission, money en membership. Daarover worden op de top beslissingen genomen.

Mission gaat over de coördinatie van alle Oekraïne-hulp, nu nog een verantwoordelijkheid van de Amerikanen. De bedoeling is dat het bondgenootschap die overneemt. In het Duitse Wiesbaden komt daarom een NAVO-kantoor met 700 medewerkers. In Kyiv moet een NAVO-coördinator komen.

"Doordat we dit gaan doen, is er duidelijkheid voor Oekraïne dat we ook op de lange termijn bij ze blijven", zegt Rob Bauer. "Dat we dat niet elke maand, half jaar of jaar doen, maar dat we met elkaar verbonden blijven. Zo begrijpt Oekraïne dat de NAVO helpt en dat ze dichter bij ons komen."

De tweede M: money, het geld. De angst is dat met Trump aan de macht de Amerikaanse geld- en wapenstroom naar Oekraïne stokt. Daarom is het plan dat de bondgenoten zich de komende tijd committeren aan een bedrag van jaarlijks 40 miljard dollar bestemd voor Oekraïne, vergelijkbaar met wat er nu naar Kyiv gaat.

Volgens Bauer is die continue geldstroom ongelooflijk belangrijk. "Zij hebben de moed en wil om te vechten, maar hebben niet de wapens en de munitie. Die komen op dit moment van meer dan vijftig landen in de wereld. Dat moet zo blijven, want dat hebben ze nodig om te vechten. Het is vooral belangrijk omdat het gevecht dat zij voeren heel erg gaat over de internationale rechtsorde."

Oekraïens lidmaatschap

Oekraïens lidmaatschap van de NAVO, de derde M van membership, ligt politiek het gevoeligst. Het zou voor het land de belangrijkste verzekering tegen Russische agressie zijn. Volgens artikel 5 van het bondgenootschap schieten leden elkaar te hulp als één van hen wordt aangevallen, maar uit angst voor een rechtstreekse oorlog met Rusland is de NAVO terughoudend met een uitnodiging aan Oekraïne. De verwachting is dat het land een aanbod krijgt om in de toekomst lid te worden.

Voorbereid zijn op Trump 2.0 is één ding, maar de komende dagen zullen de ogen van het bondgenootschap ook gericht zijn op hoe Biden het ervan afbrengt. Zo dreigt in plaats van steun aan Oekraïne de Amerikaanse politiek de top te gaan overheersen en oogt de jarige NAVO minder sterk dan het zo nodig acht.

De aanstaande NAVO-baas, Mark Rutte, is er deze week niet bij. Voor hij op 1 oktober begint, heeft hij geen formele rol en bovendien wil hij Dick Schoof niet in de weg lopen. Die zet namens Nederland zijn eerste schreden op het internationale toneel. Morgenavond schuift hij aan bij een diner op het Witte Huis.