Amnesty: demonstratierecht in Europa staat onder druk
Mensen die vreedzaam demonstreren worden steeds vaker gestigmatiseerd, gecriminaliseerd en hard aangepakt. Dat staat in een rapport van mensenrechtenorganisatie Amnesty International over 21 Europese landen, waaronder Nederland.
"Europese landen doen er alles aan om afwijkende meningen de kop in te drukken", schrijft de organisatie. Daarbij gaat het onder meer om onnodig of buitensporig geweld tegen vreedzame betogers, willekeurige aanhoudingen en discriminerende beperkingen. Daardoor wordt het demonstratierecht ondermijnd, staat in het rapport. De negatieve retoriek over demonstranten wordt volgens Amnesty gebruikt om strengere wetten in te voeren.
Marjon Rozema van Amnesty International spreekt in het NOS Radio 1 Journaal van een "glijdende schaal". "Er is een algemene tendens dat er zo negatief naar demonstranten gekeken wordt dat het demonstratierecht onder druk staat."
Gebroken botten en tanden
Bij geweld tegen betogers worden bijvoorbeeld rubberen kogels en traangas gebruikt. Daarbij raakten betogers in Frankrijk, Duitsland, Griekenland en Italië soms ernstig gewond. Amnesty noemt voorbeelden van betogers met gebroken botten of tanden, iemand die een hand verloor, schade aan ogen en ernstig hoofdletsel. Zo werden in 2021 bij een protest tegen coronamaatregelen en vaccinaties in Slovenië 400 traangasgranaten afgevuurd. Amnesty zegt dat niet alle betogers vreedzaam waren, maar noemt de houding van de politie excessief en roekeloos.
Over Nederland worden voorbeelden genoemd over het opwerpen van hordes voor het houden van protesten. Organisaties van protesten draaien wel eens op voor het schoonmaken van de straat en de beveiligingskosten. Dat kan mensen ervan weerhouden om een actie te organiseren.
Nederlandse politici en (lokale) overheden spreken volgens Rozema negatief over demonstranten die protesteren in solidariteit met de Palestijnen in Gaza. Politici noemen hen 'terroristen', zegt zij. De focus wordt volgens haar gelegd op de minderheid van de demonstranten die vernielingen aanricht, terwijl het grootste deel vreedzaam demonstreert.
Bewakingstechnologie
Verder waarschuwt de mensenrechtenorganisatie voor het toenemende gebruik van "indringende bewakingstechnologie". Daarbij worden mensen gevolgd, hun activiteiten geanalyseerd en gegevens opgeslagen. Niet elk Europees land heeft waarborgen ingebouwd om misbruik tegen te gaan, stelt Rozema. "Demonstranten worden al in de gaten gehouden voordat de demonstratie begonnen is. Dit kan mensen ontmoedigen een demonstratie te organiseren."
Amnesty hoopt dat landen hun aanpak van vreedzame protesten herzien. "Het repressieve web van wetten moet worden hervormd om ze in lijn te brengen met internationale verplichtingen op het gebied van de mensenrechten."
