Betaald vrij op vrijdag en toch evenveel presteren: kan dat eigenlijk wel?

Medewerkers van softwareontwikkelaar Afas mogen, met behoud van hetzelfde loon, hun vrijdagen naar eigen inzicht invullen. Het bedrijf is niet bang dat er minder werk wordt verzet. Deskundigen vragen zich af of dat wel kan: hetzelfde werk afleveren in minder uren. Vijf vragen over vier dagen werken.

1. Wat gaat er gebeuren bij dit bedrijf?

Mantelzorg, tijd met de kinderen of vrijwilligerswerk: je mag zelf weten wat je die dag doet, maar "de hele dag Netflixen heeft niet onze voorkeur", schrijft het bedrijf aan het personeel.

Als experiment van 1 jaar gaat het kantoor in Leusden elke vrijdag dicht. Je hoeft die dag niet meer te werken, maar je krijgt wel doorbetaald. Als je tot nu toe vier dagen werkte, ga je er flink op vooruit: vanaf volgend jaar krijg je vijf dagen uitbetaald.

De vrije vrijdag geldt zowel voor ICT'er als ondersteunend personeel. "Ook onze schoonmakers in dienst zijn op vrijdag vrij," zegt de woordvoerder van Afas, "en dat geldt ook voor onze twee tuinmannen." Ook worden er geen e-mails verstuurd op vrijdag.

Volgens organisatiepsycholoog Kilian Wawoe is deze proef uniek in Nederland. "Dit is echt anders dan bijvoorbeeld 4 keer 9 uur werken, waarbij je alles in 4 dagen propt."

2. Evenveel doen in dezelfde tijd. Kan dat wel?

Uniek, denkt ook Chiara Kieft, HR-specialist verbonden aan adviesbureau Berenschot. "Wel vraag ik me af: hoe ga je dit als businessmodel rond krijgen? In feite wordt gezegd: we kunnen met 20 procent minder af."

Maar Afas stelt de eisen per medewerker niet naar beneden bij. Ze moeten in minder tijd evenveel leveren. Dat kan, zegt Afas, als je naar het verleden kijkt. "25 jaar geleden leverde een medewerker nog 60.000 euro op. Inmiddels is dat 450.000 euro."

Het ICT-bedrijf verwacht dat die stijging van de arbeidsproductiviteit doorzet door verdere automatisering en toepassing van kunstmatige intelligentie.

Het bedrijf kan hoop putten uit een experiment in Groot Brittannië met vier dagen werken zonder salarisverlies. Dat zegt Annet de Lange, hoogleraar Arbeidspsychologie aan de Open Universiteit. "61 bedrijven met 3000 werknemers werkten 20 procent minder. Er waren minder burn-outs, minder stress, veel minder ziekteverzuim en minder verloop. Naast meer tijd voor privé, werd er efficiënter gewerkt."

Onder de streep ging de arbeidsproductiviteit omhoog: de medewerkers kregen meer werk uit hun handen.

3. Kan dit overal?

Vorige week waarschuwde De Nederlandsche Bank (DNB) juist voor een te lage arbeidsproductiviteit. Per Nederlandse werknemer wordt er gemiddeld te weinig verdiend, vergeleken met andere landen. Dat komt onder meer omdat Nederland Europees kampioen deeltijdwerken is. Zo'n 45 procent werkt deeltijd, de werkweek bevat gemiddeld 32 uur en is een stuk korter dan het Europese gemiddelde.

Dat een ICT-bedrijf juist wel een hoge arbeidsproductiviteit heeft, daar kijkt Chiara Kieft niet van op: "Zo'n ICT-bedrijf is vaak goed in automatiseren en heeft een moderne bedrijfsvoering."

Kieft denkt dat een betaalde vrije dag niet overal goed kan uitpakken. In de zorg en onderwijs wordt juist geprobeerd om medewerkers méér uren te laten werken om zo de gaten in het rooster te vullen.

4. Is het niet gewoon een wervingsactie?

Vandaag, na het nieuws over vrije dag, ontving Afas ruim 125 sollicitaties. "Bizar veel meer dan normaal. Er kwam ook een berg open sollicitaties binnen. Toch is dit geen wervingsactie", zegt de woordvoerder.

"Ik snap wel dat mensen komen solliciteren", zegt hoogleraar de Lange, "Het zijn royale arbeidsvoorwaarden."

De krappe arbeidsmarkt speelt bij het bieden van een vaste extra vrije dag wel degelijk een rol, denkt Chiara Kieft van Berenschot: "Je biedt iets wat andere ICT-bedrijven voorlopig niet kunnen bieden. Zoals Heineken dat met salaris doet, wil dit bedrijf personeel binden met vrijheid. Zo creëer je een gouden kooi."

5. Hoe verhoudt een gratis dag vrij zich tot thuiswerken?

Tegenover de gratis vrije dag zet Afas een strenger thuiswerkbeleid. Medewerkers worden verplicht om op kantoor te komen op maandag en donderdag. Daarnaast mogen ze maximaal één keer per week thuiswerken, op dinsdag of woensdag.

Annet de Lange heeft daar wel begrip voor: "Het geeft duidelijkheid en structuur. Bij veel bedrijven is het thuiswerken nu te veel versnipperd. Dan kom je elkaar amper tegen."

"De zieke hond, de moeder, het kind: het komt er allemaal tussendoor," zegt Kilian Wawoe. Zij denkt dat met de structuur het verschil tussen werk en privé duidelijker wordt. "Hiermee ondervang je dat iedereen 'door de week heen rommelt'."