Kritiek op inzet nieuwe kroongetuige: 'Hij is al veroordeeld en kent het dossier'

Vandaag werd bekend dat het Openbaar Ministerie (OM) opnieuw een kroongetuige gaat gebruiken in een strafproces. Een beproefde methode, maar zeker na het Marengo-proces ook zeer omstreden. Terwijl het OM vaker kroongetuigen wil inzetten, pleiten deskundigen juist voor meer terughoudendheid.

Het OM wil het opsporingsmiddel inzetten in de zaken rond twee moorden in Amsterdam en Rotterdam in 2020, een poging daartoe in datzelfde jaar en de beschieting van een club in Amsterdam. Om de opdrachtgevers en betrokkenen te kunnen opsporen, is een 29-jarige man als kroongetuige aangewezen.

Deze Dominique K. werd in 2022 tot 15 jaar cel veroordeeld voor de moord in Amsterdam. Hij had het peilbaken gekocht en geïnstalleerd waarmee schutters de auto konden volgen van de man die werd vermoord.

"Het is best bijzonder, want kroongetuigen worden simpelweg niet veel ingezet", zegt Sven Brinkhoff, hoogleraar strafrecht aan de Universiteit van Amsterdam. "Kennelijk is het nu toch weer gelukt om een deal te sluiten."

Andere manieren

Er spelen allerlei bezwaren bij de inzet van kroongetuigen, zegt Brinkhoff. "De betrouwbaarheid van de kroongetuige, maar ook de veiligheid. Aan de andere kant heeft het ook zijn waarde. Maar wat mij betreft is het een weegschaal die te ver overhelt naar de kant van de gevaren."

Het OM wil via verklaringen van K. achterhalen wie de opdrachtgevers zijn, constateert de strafrechthoogleraar. "Opsporingstechnisch is dat natuurlijk heel goed." Maar desondanks pleit hij voor terughoudendheid om hiervoor een kroongetuige in te zetten.

"Je kunt praten met mensen uit het milieu, zonder dat je ze aanmerkt als kroongetuige. Of op andere manieren bewijs verzamelen, door het tappen van telefoons en het hacken van versleutelde communicatieapparatuur. Dat heeft de laatste jaren ook veel opgeleverd", zegt Brinkhoff.

Dossierkennis

Dat K. meewerkt is overigens niet alleen om strafvermindering te krijgen. Het is ook omdat hij zich ernstig zorgen maakt over zijn veiligheid; hij staat op een dodenlijst. In ruil voor bescherming is hij gaan praten met justitie.

Het OM wil nog niets zeggen over de precieze inhoud van zijn verklaring, behalve dat K. belangrijke informatie heeft verstrekt "over zowel zijn eigen rol als die van opdrachtgevers en uitvoerders". De verwachting is dat zijn verklaring tot nieuwe aanhoudingen leidt.

Strafrechtadvocaat Sander Janssen is kenner van de kroongetuigenregeling. Ook hij bepleit grote voorzichtigheid met de inzet van kroongetuigen, zeker als het iemand is die zelf al is veroordeeld.

"Zo'n verdachte kent het dossier al en heeft dus veel extra informatie. Hij kent de zwakke plekken en weet waar het belang in een zaak ligt. Het is niet voor niets dat je in Italië alleen kroongetuige mag worden als je het dossier nog niet kent."

In het geval van Dominique K. is dat dus niet zo. Hij is ook schuldig bevonden aan een gewapende overval op een belwinkel in Alphen aan de Rijn. Deze zaak en de Amsterdamse moordzaak lopen in hoger beroep. "Het is dus wel bijzonder dat hij in eerste aanleg veroordeeld is en ook al het hele dossier kent en nu overstapt naar politie en OM", zegt Brinkhoff.

Gevaar is onduidelijk

Volgens Janssen is het vaak heel lastig om te controleren of het echt waar is wat een kroongetuige zegt. Hij verwijst naar de recente uitspraak van het gerechtshof Leeuwarden over de Marumse zwembadmoord. Ook in die zaak werd een van de veroordeelden kroongetuige. Achteraf blijkt hij stevig te hebben gelogen en knutselde hij zelfs vals bewijsmateriaal in elkaar. Het hof verklaarde een groot deel van zijn verklaringen onbruikbaar.

"Het hof benadrukte dat het inzetten van kroongetuigen die zelf al veroordeeld zijn, extra risicovol is. Zij hebben nóg meer te winnen bij het afleggen van belastende verklaringen. Dat is iets om ook in deze nieuwe zaak goed op te letten."

En dan is er nog de kwestie van de veiligheid van de betrokkenen. De Onderzoeksraad voor Veiligheid kwam vorig jaar met een hard oordeel over het proces tegen Ridouan Taghi en de moorden rond kroongetuige Nabil B.

Of het dit keer verantwoord is om een kroongetuige in te zetten, zal de tijd leren, zegt Brinkhoff. "De vraag is ook of dit keer het gevaar net zo groot is. Het is wel zo dat het gevaar levenslang aan hem zal kleven, omdat mensen hem willen straffen voor het verraad dat hij heeft gepleegd."