Ambitie en schaakromantiek drijven oude meester Timman (72) na 18 jaar terug naar NK
Laat Jan Timman eerst even een misverstand van het bord vegen: de Nederlandse grootmeester is nooit echt gestopt als actief schaker.
Toegegeven, de laatste keer dat hij, 72 jaar inmiddels, meedeed aan het nationaal kampioenschap was in 2006. Maar: "In 2016 heb ik in Moermansk nog een match gewonnen van oud-wereldkampioen Karpov."
Nu kondigt de negenvoudig winnaar Timman zijn rentree aan op het NK in juli. Achttien jaar later keert zo een illustere naam uit de Nederlandse schaaksport, nog altijd met woeste bos haar, terug op het hoogste nationale niveau.
Ambitie en een beetje oude romantiek drijven hem terug naar het schaakbord. Noem het jeugdige drang naar de houten stukken. Online schaken doet Timman namelijk niet graag. Die snelle, digitale partijen in plaats van klassiek: niet zo interessant. Geef Timman maar echte pionnen, lopers en torens.
Nog niet geboren
Bij de Nederlandse schaakbond knepen ze zichzelf toch even in de arm: gaat hij echt weer meedoen? Sterker nog: Timman wil een tiende titel.
"Uiteraard is het zo dat ik wil winnen als ik aan een toernooi meedoe. Dat is nooit anders geweest. Al sinds 1969. 55 jaar geleden speelde ik voor het eerst mee."
Geen van de andere vijftien NK-deelnemers was toen al geboren. Zonder wereldtoppers Anish Giri en Jorden van Foreest staan Max Warmerdam en Erwin l'Ami van alle NK-deelnemers momenteel het hoogst op de wereldranglijst.
In zijn beste dagen was Timman - ooit nummer twee van de wereld en in 1993 verliezer van de tweekamp om de wereldtitel - topfavoriet geweest. Maar nu? "Laten we zeggen dat ik geen idee heb hoe ik het zal doen. Gewoon weer leuk om te spelen."
Het is namelijk alweer even geleden.
Als een bezetene
Sinds de coronacrisis speelde Timman weinig. En in de kleinere toernooien die hij wel schaakte, trof hij zelden een andere grootmeester aan de overkant van het bord.
Als een bezetene de recentste openingstheorieën opslurpen, doet hij tegenwoordig niet meer. "Niet dat ik het verwaarloos", maar een totaal toegewijd leven leiden zoals de moderne grootmeesters zit er niet meer in. "Een topschaker heeft het zwaar."
Niet lang nadat Timman in de jaren zeventig bij de wereldtop hoorde, ging de computer zich met het schaken bemoeien en veranderde alles. De denkkracht van de computer werd het ideale trainingsmaatje. En met één muisklik vis je partijen uit een grijs verleden nu zo op uit een alwetende database.
Ter voorbereiding op het NK kan ook Timman niet zonder de computer. Dat is geen ramp: voor toonaangevend schaaktijdschrift New In Chess schreef Timman tot kort geleden jarenlang theoretische artikelen. "Dan gebruikte ik ook de computer om de stellingen te beoordelen."
Online schaken
Ook online, waar veel toernooien live en gratis worden gestreamd, ontging hem afgelopen jaren achter zijn beeldscherm thuis in Arnhem weinig.
De groei van de schaaksport, onder meer door de populaire Netflix-serie The Queen's Gambit en de bijkomende toename van online spel, verheugen hem wel.
"Maar of het nou heel goed is voor de propaganda van het schaken durf ik niet te zeggen", wijzend op de opkomst van vals spel online.
Zo volgde Timman, terwijl hij in de schaakluwte een boek schreef over de beste partijen van de enige Nederlandse wereldkampioen Max Euwe, toch intensief wat er gebeurde in de schaakwereld.
Want eens een grootmeester, altijd een grootmeester, die zich overigens graag verwondert over wat hij in deze tijd allemaal ziet langskomen. Zoals jonge schaaktalenten uit India Dommaraju Gukesh (19) en Arjun Erigaisi (20).
Indiase jongelui
Door diepgravende voorbereiding met computers gaan veel partijen toch snel een beetje op elkaar lijken. Maar Gukesh en Erigaisi ontwijken dat expres, merkt Timman tot zijn plezier.
"Zij hebben een stijl gevonden die de bekende paden vermijdt en in gaat op stellingen die in principe ongunstig voor hen is. Onbekend terrein, een beetje riskant en buitengewoon boeiend. Dat vind ik knap."
Die romantische manier van schaken van de Indiase jongelui heeft Timmans liefde. Maar of hij op het NK zelf dergelijke riskante, onbekende posities zal opzoeken?
"Op mijn leeftijd is dat geen goed idee om de tegenstander te testen. Ik kan beter heel klassiek spelen."
Met lichte nostalgie zoekt Timman nog wel eens zijn oude partijen terug. "Dan denk ik: tsjonge, wat een energie."
Die vitaliteit is als gerechtigd schaakpensionado geen zekerheid meer. "Dat geldt natuurlijk voor iedereen van mijn leeftijd. Langdurige concentratie houd je minder goed vol dan vroeger."
