Aantal kinkhoestmeldingen stijgt, vijf vragen over de besmettelijke ziekte
In tien jaar tijd is het aantal gevallen van kinkhoest niet zo hoog geweest. Volgens het RIVM zijn er dit jaar, tot begin deze week, 7187 gevallen gemeld. Zeker sinds begin april gaat het hard: er zijn vanaf dat moment zo'n 3600 meldingen bij gekomen. Maar wat is de ziekte precies en wat kun je ertegen doen? Vijf vragen en antwoorden over kinkhoest.
Wat is kinkhoest en hoe is het te herkennen?
Kinkhoest is een zeer besmettelijke ziekte die wordt veroorzaakt door een bacterie die een gifstof aanmaakt: de Bordetella pertussis. Mensen kunnen elkaar ziek maken door hoesten en niezen. Daardoor komen kleine druppels met de bacterie in de lucht die andere mensen inademen.
Wanneer mensen net ziek zijn is kinkhoest het besmettelijkst. Vaak weet een patiënt op dat moment niet dat hij de ziekte heeft. Na ongeveer drie weken na het begin van de klachten neemt de besmettelijkheid af.
Kinkhoest is notoir vanwege de hoestbuien die soms maandenlang aanhouden. De ziekte begint vaak met verkoudheidsklachten. Na een week of twee begint het hoesten en dat wordt steeds erger, vooral 's nachts. Het kenmerkt zich als een blaffende hoest, waarbij taai slijm wordt opgehoest. Na een paar weken trekt de hoest in de meeste gevallen weg.
Is de stijging zorgelijk?
Verschillende gezondheidsdiensten, waaronder het RIVM, waarschuwen voor de gevolgen van kinkhoest. Het instituut maakt zich vooral zorgen om jonge ongevaccineerde kinderen.
"Daarom is altijd het advies dat als je verkoudheidsklachten hebt of moet hoesten je niet in contact met jonge kinderen of hoogzwangere vrouwen moet komen", benadrukt Tjalling Leenstra, hoofd van de Landelijke Coördinatie Infectieziektebestrijding van het RIVM.
Of het aantal meldingen blijft stijgen, kan het RIVM moeilijk inschatten. "We zitten nu flink hoog," zegt Leenstra. "We zien in de afgelopen maand elke twee weken ongeveer 1800 meldingen. Daarmee is het stabiel. Op termijn zal het afnemen, maar wanneer precies weten we niet."
Wie loopt het meeste risico om ernstig ziek te worden?
Met name pasgeboren kinderen zijn kwetsbaar, zegt Leenstra. Door het hoesten raken baby's uitgeput en daardoor drinken ze niet meer. Daarnaast kan het hoesten tot zuurstofgebrek leiden, wat hersenbeschadiging tot gevolg kan hebben.
Volgens het RIVM wordt meer dan de helft van de baby's met kinkhoest opgenomen in het ziekenhuis. Het kan voorkomen dat een baby overlijdt aan de ziekte, maar volgens het RIVM gebeurt dat zelden, gemiddeld één tot twee keer per jaar.
Dit jaar zijn al vier baby's in Nederland overleden aan kinkhoest. In 1963 overleden er voor het laatst meer dan vier baby's, toen waren het er zes.
Hoe vaak komt kinkhoest voor in Nederland?
Voor 1957, het jaar waarin het kinkhoestvaccin onderdeel werd van het Rijksvaccinatieprogramma, stierven er jaarlijks zo'n 200 kinderen aan de ziekte. Kinkhoest komt sinds 1996 weer vaker voor, ook onder volwassenen. Volgens het RIVM komt dat doordat de structuur van de besmettelijke bacterie is veranderd. Daardoor kunnen mensen makkelijker ziek worden, ook als ze al zijn ingeënt.
Het RIVM ziet elke twee tot vier jaar een piek in het aantal kinkhoestmeldingen. In 2012 was ook een grote piek te zien, met 13.828 meldingen. Daarna was er in 2014 een piek met 9206 meldingen. Tussen 2020 en 2023 nam het aantal meldingen sterk af. Het RIVM denkt dat de geldende coronamaatregelen, zoals handen wassen, afstand houden en het dragen van een mondkapje, waarschijnlijk ook tegen de verspreiding van de kinkhoestbacterie werkten.
Door die maatregelen bouwden weinig mensen immuniteit op tegen kinkhoest. Het kan een verklaring zijn voor waarom er nu een piek is in het aantal meldingen. Sinds 1975 geldt er een meldingsplicht en sindsdien zijn de meldingen goed bijgehouden door het RIVM.
Wat kun je tegen de ziekte doen?
Als onderdeel van het Rijksvaccinatieprogramma wordt het kinkhoestvaccin samen met de vaccins tegen difterie, tetanus en polio gegeven: de DKTP-prik. Het inenten is niet verplicht, maar wordt wel aangeraden om groepsimmuniteit te waarborgen.
Ruwweg drie groepen komen in aanmerking voor het vaccin: baby's, zwangere vrouwen en andere volwassenen. Na 2 maanden krijgen baby's de eerste prik. Het is een herhaalprik die in het eerste levensjaar in totaal drie maal wordt toegediend. Tegen de tijd dat een kind vier jaar is, neemt de werking af en kan een nieuwe prik worden toegediend, om de bescherming op peil te houden.
Omdat een baby de eerste twee maanden niet beschermd is, en dus risico loopt op een besmetting, kan een zwangere vrouw na 22 weken zwangerschap een prik krijgen. Zo kan zij de afweer doorgeven aan haar kind, zegt Leenstra.
En ook andere volwassenen kunnen een inenting krijgen. Vaak zijn dat gezinsleden van een baby of andere mensen die in nauw contact staan met het kind.
NOS op 3 maakte eerder deze explainer over besmettelijke ziektes en vaccinatie:
