Het olympisch vuur brandt, een Nederlands bedenksel uit 1928

Vanochtend is in het Griekse Olympia het olympisch vuur ontstoken voor de Olympische Spelen van komende zomer in Parijs. Dat vuur is niet in de klassieke oudheid bedacht, maar in 1928 in Nederland.

Sporthistoricus Jurryt van de Vooren deed hier veel onderzoek naar in stadarchieven en gesprekken met ooggetuigen. Hij deelt zijn kennis hierover al jaren.

"Ik ben gefascineerd door een van de beroemdste symbolen ter wereld, waar zo weinig over bekend is. In 2004 ben ik zelfs in Athene gaan wonen, tijdens de Olympische Spelen", aldus Van de Vooren.

Eeuw geleden

Het vuur wordt voorafgaand aan de Spelen ontstoken en legt een weg af naar het gastland, waar de fakkel aan een rondtocht begint tot aan de openingsceremonie op 26 juli in de Franse hoofdstad Parijs. Daar wordt met de fakkel het vuur ontstoken dat gedurende de Spelen zal branden.

Maar zo begon het bijna een eeuw geleden niet.

Het olympische vuur was een idee van Jan Wils, de architect van het Olympisch Stadion in Amsterdam. Voor de Spelen van 1928 in Nederland werd een vlam ontstoken in de Marathontoren bij het stadion. Het brandde in een grote schaal boven op een smalle toren.

"Overdag moest er rook uit de toren kringelen en 's avonds vuur, want dat zag je beter bij nacht", zegt Van de Vooren. Hij werkte zelf ruim tien jaar in het Olympisch Stadion. "Ik ben vaak in die marathontoren geweest en heb letterlijk de sleutel gehad naar de wieg van het olympisch vuur."

Spektakel en theater

Vandaag de dag wordt er bij de vlamceremonie groots uitgepakt met spektakel en theater in Olympia. In Amsterdam was de ontsteking van de vlam geen uitbundig moment. Het ontsteken werd niet eens officieel aangekondigd als onderdeel van de openingsceremonie.

"Het werd terzijde opgemerkt: hé, er komt wat rook uit de toren. Het is ook niet vooraf doorgesproken met het Internationaal Olympisch Comité", aldus Van de Vooren. Maar dat bleek er wel van gecharmeerd.

Hitler

De vlamtraditie bleef, maar werd pas in 1936 bij de Spelen in Berlijn, waar Adolf Hitler de officiële opening verzorgde, groots opgepakt. "Het ontsteken van het olympisch vuur is eigenlijk een 'cadeautje' van de nazi's", zegt Van de Vooren.

De nazi's voegden tijdens het opkomende fascisme ook een fakkeltocht vanuit Olympia toe.

"Zo creëerden de nazi's een historische link naar de klassieke oudheid", legt de sporthistoricus uit. "Een politieke propagandastunt van exact 3.187 kilometer lang, namelijk de afstand tussen Olympia en het Olympisch Stadion in Berlijn."

Van de Vooren hoopt dat er niet alleen sportieve verhalen worden verteld over 'de vlam van de vrede'. Maar ook verhalen die recht doen aan de politieke, maatschappelijke werkelijkheid die niet altijd vredig is, wat mede bij de vuurceremonie en fakkeltocht tot uiting kan komen.

Zo viel er bij de fakkeltocht in 1948 door naoorlogse spanningen minstens één dode. En braken pro-Tibetaanse demonstranten in bij de vlamceremonie in 2008 van gastland China om aandacht te vragen voor de mensenrechtensituatie.

"Sport is een spiegel van de werkelijkheid, maar het is af en toe wel schrikken als je daarin kijkt."

Op 8 mei komt de olympische vlam aan in de haven van het Zuid-Franse Marseille. In ongeveer tweeënhalve maand zal die 64 gebieden op Frans grondgebied aandoen.