Definitief sluiten Groninger gasveld maakt politici nerveus

• Michiel Breedveld

  Politiek verslaggever

De angst dat Nederland zonder gas kan komen te zitten leeft meer dan ooit in politiek Den Haag. De Groningse gaskraan moet dicht om het vertrouwen van de inwoners van Groningen terug te winnen, vinden vrijwel alle politieke partijen. Maar het is een besluit dat risico's met zich meebrengt, en dat leidt tot nervositeit.

Dat bleek vorige week, toen de Eerste Kamer tot grote woede van Groningen toch nog wilde nadenken over het definitief dichtdraaien van de Groningse gaskraan. Het was niet de bedoeling het besluit daardoor ook uit te stellen, werd snel gezegd. Het sluiten van de gasputten wordt wettelijk geregeld en er gaat een laag cement in.

Maar verschillende bronnen in de Tweede Kamer en bij de formerende partijen geven toe dat zij zich grote zorgen maken, al is het nu even niet handig om dat hardop te zeggen. Want de conclusie is dat leveringszekerheid van gas eigenlijk niet meer bestaat. Dat betekent dat er gas- en elektriciteitstekorten kunnen ontstaan voor burgers en bedrijven of dat de prijzen enorm stijgen.

Energie-experts waarschuwen

Het staatsbedrijf Gasunie, dat over de leveringszekerheid van gas gaat, waarschuwt dat de vanzelfsprekendheid dat Nederland geen tekorten kent is verdwenen. Ook andere energie-experts waarschuwen daarvoor. Zelfs als een strenge winter het grootste probleem is, dan nog moet alles op alles worden gezet om de gasvoorraden voldoende aan te vullen. Maar bij conflicten, oorlogen of een overspannen gasmarkt gaat dat niet lukken.

De toevoer van Russisch gas via een pijpleiding viel na de inval in Oekraïne al weg. En als ook de Groningse gaskraan dichtgaat is Nederland voor zo'n 75 procent afhankelijk van Noors gas via een pijpleiding en lng (vloeibaar gas) dat wordt aangevoerd via schepen. Die komen uit onder andere de Verenigde Staten, Groot-Brittannië, Rusland en Qatar.

De Noorse pijpleidingen lopen over de bodem van de Noordzee. Ze worden sinds de oorlog in Oekraïne extra goed bewaakt, maar 100 procent garantie tegen sabotage is er natuurlijk niet. "De kwetsbaarheid van deze pijplijn is groot. Een grote calamiteit is niet ondenkbaar en een sabotageactie kan enorme gevolgen hebben", zegt René Peters van onderzoeksinstelling TNO. Het Noorse gas maakt 17 procent van de import uit.

Ook de import van lng brengt risico's met zich mee, namelijk afhankelijkheid van marktpartijen en prijsstijgingen door meer vraag dan aanbod van vloeibaar gas. En hier speelt het risico van geopolitieke conflicten ook een rol, zoals nu in de Rode Zee te zien is.

Moeten we dat wel doen?

Het is dus logisch dat achter de schermen wordt gedacht: dat volstorten van die Groningse gasputten met cement, moeten we dat nu wel doen? Want bij een acute crisis kun je er echt niet meer bij.

Zo werkt het definitief sluiten van een gasveld:

Vorig jaar zomer onderzocht de Nederlandse Aardolie Maatschappij (NAM) op verzoek van het kabinet hoeveel tijd nodig is om een afgesloten gasput weer in bedrijf te krijgen. De NAM deed de proef met tegenzin omdat het volgens hun deskundigen niets zei over hoe het in werkelijkheid zal gaan. Het kostte toen vele weken terwijl de put slechts 'gewoon' was afgesloten en er nog geen cement in zat.

Volgens TNO is cement in de put storten inderdaad heel definitief. Als je daarna toch weer gas wilt winnen in dat veld, dan moet je het beton uitboren of een nieuwe put slaan. Dat kost miljoenen. Maar belangrijker: je moet er nieuwe vergunningen voor aanvragen en dat kan jaren duren. Bij onder meer Staatstoezicht op de Mijnen, TNO en het ministerie. Dit zijn langdurige procedures en bezwaartermijnen.

Onzekerheid van zo'n vijftien jaar

Het is beter te blijven kijken naar betrouwbare inkoop van gas, zegt Kamerlid Pieter Grinwis van de ChristenUnie. De Groningse putten moeten dicht en dat betekent een periode van onzekerheid van zo'n vijftien jaar tot er voldoende waterstof, wind-, zonne- en kernenergie is, zegt hij. "Ik roep het kabinet op de relaties met Noorwegen aan te halen. Niet alleen een fysieke leiding maar ook afspraken."

Demissionair minister Jetten voor Energie wijst op het belang van het EU-inkoopplatform waar Europese bedrijven gezamenlijk gas kunnen inkopen en zo gunstiger en betrouwbaarder contracten kunnen afsluiten.

Jetten: "We hebben altijd weer een nieuwe smoes gevonden om door te gaan en de Groningers hebben daar de rekening voor betaald", zegt hij. "We kunnen zonder Gronings gas. Het is ook de verantwoordelijkheid van Kamerleden om al die analyses te lezen waaruit dat blijkt."