Dienstplichtbrief wijst jongeren op verslechterde veiligheidssituatie

• Annet Schut

  redacteur Online

Zo'n 200.000 jongeren die dit jaar 17 jaar zijn of worden, ontvangen deze week de zogeheten Dienstplichtbrief. Daarin staat dat ze zijn ingeschreven voor de militaire dienstplicht. De toon van de brief is door de jaren heen veranderd, hoewel de invulling van de dienstplicht sinds 1997 niet gewijzigd is.

In dat jaar werd de opkomstplicht opgeschort en sindsdien worden dienstplichtigen niet meer opgeroepen. Maar in uitzonderlijke situaties kan de regering dat alsnog doen, bijvoorbeeld in het geval van een dreigende oorlog.

De brief fungeerde jaren als een administratieve verplichting van Defensie: dienstplichtigen moeten op de hoogte worden gebracht van de inschrijving, al zaten daar geen consequenties meer aan vast.

Dat staat er nog steeds in, maar de brief is langer en sinds vorig jaar wordt er ook in verwezen naar de oorlog in Oekraïne. "In Nederland leven we in vrede. Maar wereldwijd is er soms - ook dichtbij - veel onrust en onveiligheid. Iedereen kent nu bijvoorbeeld de oorlog in Oekraïne. Onze militairen beschermen ons, ons eigen grondgebied en dat van onze bondgenoten. Ze beschermen onze welvaart en onze democratie", schrijft demissionair minister Ollongren van Defensie.

Volgens staatssecretaris Van der Maat wordt de tekst van de brief elk jaar onder de loep genomen en indien nodig aangepast. "En dit jaar hebben we er weer voor gekozen om uit te leggen dat er echt iets aan de hand is in de wereld. We leven echt in een andere tijd dan een paar jaar geleden. De veiligheidssituatie is dramatisch verslechterd."

Doel is dan ook om jongeren bewust te maken dat vrede en veiligheid in Nederland niet vanzelfsprekend zijn. "Dat besef moet iedere Nederlander op zich laten inwerken", meent Van der Maat. "Dit is een mooi moment. De opkomstplicht mag dan opgeschort zijn omdat we gelukkig in vrede leven, maar als het fout gaat in ons land of binnen de NAVO, dan zullen we onszelf moeten verdedigen."

'Dienstplicht staat op de waakvlam'

Toch hoeven jongeren niet bang te zijn dat ze plotseling een geweer in de handen krijgen gedrukt, zegt de directeur van het Nederlands Instituut voor Militaire Historie, Ben Schoenmaker. "Dat zie ik echt niet gebeuren, want dat zou betekenen dat de opkomstplicht opnieuw ingevoerd moet worden en de infrastructuur binnen Defensie is daar helemaal niet op ingericht", legt hij uit. "De kans is echt niet groot. De dienstplicht staat op een waakvlammetje. Het is echt een laatste optie die ze achter de hand hebben."

Volgens hem staat de verwijzing meer in de brief om jongeren te wijzen op het belang van Defensie. "En het bijbrengen van besef van de ernst van de situatie in Europa", legt hij uit. "De oorlog in Oekraïne is echt zorgelijk en dat moeten jongeren begrijpen. En ook al zijn er natuurlijk genoeg jongeren die dat besef wel hebben, het is altijd goed om het nut en noodzaak van Defensie te blijven benadrukken."

Het ministerie van Defensie is van plan 17-jarigen volgend jaar, behalve de dienstplichtbrief, ook een enquête te sturen, waarin hen nogmaals wordt gevraagd na te denken wat vrede en veiligheid voor ze betekent, en wat ze daaraan zouden willen bijdragen, bijvoorbeeld werken binnen Defensie.

In de brief wordt dit jaar ook voor het eerst gerept over het Dienjaar Defensie: een tussenjaar bij het leger in plaats van een jaartje reizen bijvoorbeeld, in de hoop dat militairen blijven plakken. "Je krijgt een opleiding, een werkplek en salaris. Je ontwikkelt je persoonlijk en professioneel, je bouwt mee aan een sterke krijgsmacht en je draagt zo bij aan de veiligheid van ons allemaal", schrijft Ollongren in de brief.

Volgens staatssecretaris Van der Maat is de brief een uitgelezen moment om ook over het dienjaar te informeren. "We krijgen veel reacties, het is enorm populair. We krijgen meer aanmeldingen dan we plekken hebben en daar zijn we heel blij mee. We willen de opleidingsplekken voor het dienstjaar verhogen, naar uiteindelijk misschien wel 4000. Dat duurt wel even, want we willen de kwaliteit waarborgen."

De eerste jaren zijn in ieder geval succesvol, volgens Van der Maat blijven veel jongeren na het dienjaar bij Defensie werken.

Vorig jaar september begon het eerste dienjaar van Defensie, waaraan 221 mensen meedoen: