"Strijders van Islamitische Staat hebben een grote groep christenen aangevallen in de stad Krasnogorsk aan de rand van de Russische hoofdstad Moskou. Ze hebben velen gedood en verwond en grote verwoesting aangericht voordat ze veilig terugkeerden naar hun basis."
Met die tekst op een Telegramkanaal zou IS de bloedige aanslag in Moskou hebben opgeëist. Het aantal dodelijke slachtoffers is opgelopen naar 115, melden Russische media op basis van informatie van het team dat onderzoek doet naar de aanslag. Ook heeft der Russische veiligheidsdienst FSB vier terroristen aangehouden die direct betrokkenen waren bij de aanslag zijn gearresteerd. In totaal zijn er elf mensen gearresteerd, zo citeert persbureau Interfax het Kremlin.
Een anonieme Amerikaanse functionaris noemt de claim van IS tegen persbureau Reuters en The New York Times geloofwaardig. De VS zou de afgelopen weken Rusland zelfs gewaarschuwd hebben dat een aanval ophanden kon zijn. ISIS-K, de Afghaanse tak van de terreurgroep, zou de afgelopen twee jaar "gefixeerd zijn op Rusland".
"ISIS-K beschuldigt Rusland ervan het bloed van moslims aan zijn handen te hebben, verwijzend naar de interventies in Afghanistan, Syrië en Tsjetsjenië." De groep zou veel kritiek hebben geuit op de Russische president Poetin. Ook terreurexperts als Peter Neumann van King's College in London achten het bericht geloofwaardig.
IS mag dan vooral bekend zijn van de strijd in het Midden-Oosten, juist deze maand maakte de Russische veiligheidsdienst FSB bekend een IS-aanslag te hebben verijdeld. Zeker twee leden van de Afghaanse IS-tak zouden het vuur hebben willen openen bij een synagoge in Moskou. Ze werden doodgeschoten bij een politieactie.
Hoofdvijand nummer 1
Toch lijkt Moskou nog niet overtuigd. Hoewel er een grote klopjacht gaande is op de daders van de aanslag, is er nog geen officiële theorie uit welke hoek de daders komen. "ISIS! ISIS?", schamperde Russia Today-hoofdredacteur Margarita Simonjan. Nepnieuws vond ze het.
"Waar de verdachten ook worden gevonden, het Kremlin zal altijd zoeken naar een link met Oekraïne", stelt Ruslandkenner Hubert Smeets. "Want dat is op dit moment hoofdvijand nummer 1."
De Russische oud-president Medvedev, een hardliner als het gaat om Oekraïne, sorteerde in een eerste reactie alvast voor op harde acties als blijkt dat "de terroristen van het regime in Kyiv erachter zitten". Volgens hem kan geweld alleen worden beantwoord met geweld, omdat "terroristen alleen vergelding begrijpen".
Escalatie verwacht
Smeets verwacht dat Poetin gaat betogen dat zijn verkiezingswinst van 87,8 procent afgelopen week hem een mandaat biedt om hard terug te slaan, ongeacht of het Westen die overwinning als geloofwaardig ziet of niet.
"Deze aanslag speelt zich af in een context waarin heel veel Russen denken dat er iets gaat escaleren. Misschien een mobilisatie van jonge soldaten, het uitroepen van de oorlogstoestand in Rusland of een nog veel grotere aanval op Oekraïne."
Oekraïne ontkent ondertussen iets met de aanslag te maken te hebben. Adviseur Mychajlo Podoljak van president Zelensky zegt dat zijn land terrorisme afwijst en "de strijd alleen beslecht zal worden op het slagveld". Wel vreest hij dat Moskou de gebeurtenissen zal aangrijpen voor "militaire propaganda" en "genocidale aanvallen".
Gebruikgemaakt van aanslagen
Kort na de aanslag kwamen er al berichten binnen dat er een busje met Oekraïense kentekenplaten was gevonden bij het concertgebouw. Smeets vindt het een ongeloofwaardig verhaal: "Het lijkt me zeer onwaarschijnlijk dat je met Oekraïens kenteken vanuit Rostov 2000 kilometer naar het noorden kan rijden zonder dat iemand je tegenhoudt."
Poetin heeft in het verleden vaker conflicten gebruikt voor zijn eigen politieke doeleinden. Een nooit opgehelderde serie bomaanslagen op flatgebouwen bood hem in 1999 de kans de Tweede Tsjetsjeense Oorlog te beginnen en van premier door te stomen naar het presidentschap.
Smeets ziet echter ook parallellen met aanslagen die Poetin beschadigden, zoals de gijzeling in het Nordost-theater in 2002 en de gijzeling van een school in Beslan twee jaar later. Samen vielen daarbij rond de 500 doden, onder wie veel kinderen.
"Daarbij zag je ontzettend veel slordigheid aan de kant van de Russische autoriteiten. Heel veel laksheid bij de politie en de geheime diensten. Dat lijkt nu weer aan de orde te zijn: de daders konden kennelijk zomaar binnenkomen, gewapend en al met kogelvrije vesten, terwijl er toch gewoon detectiepoorten stonden."
'100 procent zeker'
Dat verhaal komt Poetin uiteraard veel minder goed uit dan een bloedige aanval van aartsvijand Oekraïne. Smeets ziet dan ook op Telegram dat Poetins medestanders de IS-verklaring proberen te ontkrachten. Het zou een oud account zijn, dat helemaal niet meer gebruikt wordt door IS.
Onzin, concludeert terrorisme-expert Neumann. "Ik kan 100 procent bevestigen dat het een echt IS-bericht was." Bovendien, gaat hij verder, doet de modus operandi van de daders denken aan eerdere IS-aanslagen: een grote aanval op een moeilijk te beveiligen publiek doelwit.
"Kortom, het was niet Poetin, het was niet Oekraïne, het was IS", durft hij al te concluderen.
