Met Clarke als bondscoach nam Schots elftal afscheid van laag zelfbeeld
Loodzware lotingen, scheidsrechterlijke dwalingen en uitglijders op beslissende momenten. Zo'n twintig jaar lang ging het voor het Schotse nationale team altijd nét helemaal mis.
Daardoor duikelden de Schotten, vanavond in Amsterdam tegenstander van het Nederlands elftal in een oefenwedstrijd, steeds verder naar beneden, een bodemloze put in. Zo diep dat bijna niemand nog geloofde dat het ooit weer goed ging komen.
En toch gebeurde dat, behoorlijk plotseling. In 2019 kwam er met Steve Clarke een nieuwe, frisse trainer aan het roer en plaatste Schotland zich zomaar twee keer op rij voor het EK.
Nieuw zelfbewustzijn
Met nieuw zelfbewustzijn dromen de Schotten van de knock-outfase van het EK in Duitsland. Nooit eerder overleefde het Schotse elftal de poulefase op een eindtoernooi. Zelfs niet in 1978, toen er op het WK van Nederland werd gewonnen door een legendarische goal van Archie Gemmill.
Op 14 juni speelt Schotland de openingswedstrijd van het EK tegen Duitsland, waarna duels met Zwitserland en Hongarije volgen.
De tijd dat de Schotten zichzelf van tevoren afschreven is voorbij, zegt Michael Stewart, oud-speler van Manchester United, een reeks Schotse clubs en het Schotse nationale team. "Door onze geschiedenis als niet onafhankelijk land, zit naar mijn idee een laag zelfbeeld bij ons ingebakken. Eerder hadden we bondscoaches die in dat sentiment meegingen. Maak je vooral geen illusies, vonden zij. Dat was een self-fulfilling prophecy (een voorspelling die kan leiden tot het uitkomen van die voorspelling, red.)."
"Die is nu eindelijk doorbroken. We weten dat we het EK niet gaan winnen, maar dat wordt niet meer steeds benadrukt. In plaats daarvan kijkt men nu naar de EK-poule en denkt men: dit zou zomaar eens kunnen lukken."
Het dal
Stewart kan zich de donkere periode van Schotland nog goed herinneren. "We zakten op de FIFA-ranglijst en kregen daardoor steeds zwaardere kwalificatiepoules. Een moeras waar we steeds verder ingezogen werden."
Een wedstrijd uit 2007 tegen Italië staat symbool voor die ellendige periode. In een EK-kwalificatiepoule met Frankrijk, Italië en Oekraïne had Schotland verrassend goed gepresteerd, maar door een hele late tegengoal uit een onterechte vrije trap verspeelden de Schotten toch nog een EK-ticket.
"Daarna hebben we lang gedacht dat we er niet veel van konden", zegt Stewart. "En als je van jezelf vindt dat je slecht bent, zal je dat in de praktijk ook wel blijven. Die mentaliteit werd onder Clarke doorbroken."
Als clubtrainer kreeg Clarke ook het bescheiden Kilmarnock, de club van zijn jeugd, aan de praat. Hij transformeerde het elftal van degradatiekandidaat tot kanshebber op Europees voetbal.
In het ingeslapen voetbalstadje stonden de mensen opeens massaal achter de door Clarke gevormde ploeg.
Nieuw Schotland
In 2019 ging Clarke aan de slag als bondscoach van het Schotse elftal, waarin zich met spelers als Andy Robertson, Kieran Tierney, Scott McTominay en John McGinn steeds meer toptalent aandiende.
Via de toen net geïntroduceerde Nations League werd het EK van 2021 bereikt. "De nieuwe route via de Nations League viel precies samen met het opstaan van een talentvolle generatie en de opkomst van Clarke", blikt Stewart terug. "Het vertrouwen werd daardoor groter, er werd ervaring opgedaan en vandaaruit werd de weg naar boven eindelijk gevonden."
Er kwam steeds meer schwung in het Schotse spel, dat van oudsher bekend staat als wat behoudend. Ook onder Clarke wordt geen ultra-aanvallend spel gespeeld, maar het voetbal is verzorgd.
Stewart: "Clarke gelooft erin dat je je als kleiner team niet kan beperken tot puur afbreken. Dan is het volgens hem een kwestie van tijd voor het misgaat. Hij benadrukt dat je altijd een plan moet hebben om grote teams pijn te doen."
'Oranje topelftal'
Schotland wacht inmiddels vijf interlands op een overwinning, toch wilde Clarke oefenen tegen een topelftal. "Het Nederlands elftal is zo'n topelftal", aldus de coach.
"Oranje is comfortabel aan de bal, tegen zo'n team wilden we oefenen. Als we de poule op het EK door willen komen, moeten we op details beter worden. Teams als Nederland straffen fouten onverbiddelijk af."
