Overleden Frans de Waal ontdekte dat we niet heel anders zijn dan apen
Bioloog en primatoloog Frans de Waal is op 75-jarige leeftijd overleden in zijn woonplaats Atlanta in de VS. Dat bevestigt zijn familie aan NRC.
De Waal was een van de meest vooraanstaande primatologen - wetenschappers die apen bestuderen - ter wereld. In 2007 nam het Amerikaanse Time Magazine hem op in de lijst met de honderd invloedrijkste mensen ter wereld.
De Waal deed onderzoek naar mensapen en schreef vele boeken over het sociale gedrag van de dieren. Hij vertrok in 1981 naar de VS en was sinds 1991 hoogleraar aan Emory University in Atlanta, Georgia, waar hij altijd aan verbonden bleef. In 2013 werd hij ook benoemd tot hoogleraar bij de Universiteit Utrecht, waarmee hij voor het eerst in dertig jaar weer in Nederland werkte. De terugkeer viel hem mee: hij vond dat de Nederlanders een stuk aardiger waren geworden.
De wetenschapper begon zijn carrière in de jaren 70 in Burger's Zoo Arnhem, waar hij de chimpanseekolonie observeerde. In 1982 kwam zijn boek Chimpanseepolitiek uit, gebaseerd op zijn waarnemingen in Burgers' Zoo. In dat boek beschreef hij dat, wat tot dan toe werd gezien als typisch menselijk gedrag, ook aanwezig was bij apen. Het boek bood een revolutionaire kijk op het gedrag van apen en maakte De Waal wereldberoemd.
Gevoel en bewustzijn
De Waal studeerde biologie in Nijmegen en promoveerde in 1977 aan de Universiteit Utrecht. Dat was in een tijd dat dieren niet werden beschouwd als wezens met een bewustzijn en gevoel, zei De Waal vorig jaar in VPRO Tegenlicht. "Dieren waren een soort machines. We mochten eigenlijk ook helemaal niet spreken over denken, gevoelens en bewustzijn. Die termen mochten we niet gebruiken."
Toen hij begon met zijn onderzoek naar het gedrag van chimpansees in Burgers' Zoo, realiseerde De Waal zich dat hij eigenlijk niets had aan zijn biologie-opleiding, zei hij ruim tien jaar geleden in Collegetour. "Wat ik zag bij de chimpansees, stond niet in de biologieboeken. Ik kwam uit bij de politieke wetenschappen en de sociale wetenschappen. Dat zou je normaal gesproken nooit doen als bioloog, maar het was de enige manier om te begrijpen wat er gaande was. Zo ben ik die verbanden gaan leggen tussen de filosofie, psychologie en biologie."
'We zien bij apen ook genderdiversiteit'
Aantonen dat mensen veel meer lijken op apen dan vaak werd gedacht, werd het levenswerk van De Waal. "We denken wel dat we iets anders zijn, maar wij zijn in feite mensapen. We kunnen niet fundamenteel anders zijn dan een dier."
In zijn meest recente boek 'Anders' zoomde De Waal in op hoe mensen omgaan met genderrollen. In discussies over genderongelijkheid moet goed naar de apenwereld worden gekeken, bepleit De Waal in het boek. "We zien bij apen ook genderdiversiteit, die zijn ook niet helemaal binair", zei hij in 2022 in het radioprogramma Met het Oog op Morgen.
De Waal is overleden aan de gevolgen van uitgezaaide maagkanker.
