Inwoners van bezet Oekraïne werken onder dwang mee aan herverkiezing Poetin

• Chiem Balduk

  Redacteur Buitenland

Niet alleen in Rusland zelf wordt dit weekend gestemd voor de presidentsverkiezingen, waarvan de uitslag al vaststaat. Ook in de bezette gebieden van Oekraïne, die door Moskou als Russisch worden gezien, zijn stemlokalen geopend waar de bevolking naartoe kan om de herverkiezing van Poetin veilig te stellen.

De stembusgang is in de bezette Oekraïense gebieden uitgesmeerd over meerdere weken, vanwege "zorgen over de veiligheid". Onveilig is het zeker, want de stembureaus en collaborerende bestuurders zijn een doelwit van het Oekraïense leger en het partizanenverzet. Twee weken geleden werd een partijkantoor van Poetins partij Verenigd Rusland in de regio Cherson aangevallen; later volgde een aanslag op een verkiezingsmedewerker in de regio Zaporizja.

Vanwege dat gevaar hoeven burgers niet naar het stembureau, het stembureau komt naar hen. Deze 'mobiele stemkantoren' gaan van deur tot deur om stemmen op te halen. Op Russische persbeelden is te zien dat er van een vrije keuze geen sprake is. Een gewapende militair kijkt mee hoe het juiste vakje wordt ingekleurd. Onder dwang stemmen de inwoners voor Poetin.

Van een geloofwaardige verkiezing is dus absoluut geen sprake. Voor het 'referendum' over annexatie bij Rusland werd in 2022 dezelfde methode gebruikt.

Onder de radar

"De psychologische druk op ons wordt enorm opgevoerd", vertelt een Oekraïense inwoner van de bezette stad Melitopol, die om veiligheidsredenen anoniem blijft. "Je hebt geen keuze of je meewerkt. Wie weigert, zal worden gestraft." Het is hem vooralsnog gelukt te ontkomen aan het uitbrengen van een stem. "Ik probeer deze dagen onder de radar te blijven en niet op te vallen."

Bij Olga (volledige naam bij redactie bekend) verscheen al wel een verkiezingsmedewerker aan de deur. "Dat was al even geleden. We moesten onze paspoorten laten zien en vervolgens vertelde hij waar het dichtstbijzijnde stemlokaal zal zijn. Dat was het."

Olga gaat beslist niet naar het stemlokaal, zegt ze stellig. "Ik ken ook niemand dat dat wél van plan is." Bang voor consequenties is ze niet. "Bij dat referendum ging ik ook niet stemmen, en toen heeft het ook geen problemen opgeleverd. Het maakt ze toch niet uit wie er gaan stemmen, want het zal geen verschil maken."

De 71-jarige Poetin hoeft inderdaad niet te vrezen voor zijn volgende zesjarige termijn als president van Rusland. Desondanks zetten de Russische autoriteiten zich in om de opkomst zo ver mogelijk op te krikken, in de hoop de verkiezingen enige geloofwaardigheid te geven.

Beelden van stemmende burgers in de bezette regio's Donetsk, Loehansk, Cherson en Zaporizja worden daarnaast voor propagandadoeleinden in eigen land gebruikt, als 'bewijs' dat deze zogenaamde nieuwe burgers van Rusland blij zijn met de bezetting.

Het organiseren van Russische verkiezingen op Oekraïense bodem wordt door westerse landen afgewezen en als illegaal bestempeld. De Oekraïense regering noemt de stembusgang een lege huls en roept de internationale wereld op om de verkiezingsuitslag niet te erkennen.

Kyiv roept bovendien alle Oekraïners in de bezette gebieden op niet deel te nemen aan de "pseudoverkiezingen". "Wie uit eigen wil optreedt als medewerker van een stembureau, zal hier vroeg of laat voor worden gestraft", luidt de waarschuwing. Voor Oekraïners die gedwongen worden te stemmen, is de oproep milder. Zij moeten hun veiligheid vooropstellen en moeten zich niet verzetten.

Stemmen in Avdiivka

De 'verkiezingen' hebben ook nog een ander doel in de bezette regio's. Door de huisbezoeken van de mobiele stembureaus verkrijgen de Russische bezetters informatie over de achtergebleven bevolking. Gecontroleerd wordt of iemand al een Russisch paspoort heeft of zich bijvoorbeeld bezighoudt met verzetsactiviteiten.

De inwoner van Melitopol zegt dat de controles op straat zijn opgevoerd in aanloop naar de verkiezingen. "De sfeer is nu heel naar", zegt hij. "Je kunt geld krijgen als je je buren of vrienden verklikt vanwege pro-Oekraïense uitingen. Dat maakt dat je niemand vertrouwt."

De Russische kiescommissie is in ieder geval tevreden met de gang van zaken. Gisteren meldde zij trots dat alles volgens plan verloopt en het "juiste personeel" de verkiezingen heeft geleid. Zelfs in de recente veroverde en verwoeste stad Avdiivka zou zijn gestemd.