Dammen, dijken of meebewegen: zeespiegeltoekomst loopt in drie richtingen uiteen

• Rolf Schuttenhelm

  redacteur Klimaat

Steeds hogere dijken en zwaardere gemalen, een futuristische dam in de Noordzee of juist meebewegen met het water. Technisch bestaan er allerlei manieren om Nederland ook in de verre toekomst veilig te houden voor de stijgende zeespiegel, zo wordt gesteld in een maandag verschenen rapport.

Het is in opdracht van het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat (I&W) en de Deltacommissaris en opgesteld door adviesbureaus, wetenschappers, overheden en maatschappelijke organisaties.

In de verkenning is vooruitgekeken naar een zeespiegelstijging van 2 tot 5 meter. "We zien dat er mogelijkheden zijn om zelfs een extreme zeespiegelstijging van vijf meter aan te kunnen", zegt demissionair minister Harbers. "We zien ook dat deze forse consequenties zullen hebben voor de inrichting van Nederland."

"Samen met onze ingenieurs, waterbouwers en kennisinstellingen hebben we gekeken hoe we hier op de lange termijn veilig kunnen blijven leven", zegt Co Verdaas, sinds december de nieuwe Deltacommissaris. "Als laaggelegen land stelt de zeespiegelstijging ons voor een enorme klus en ingrijpende keuzes. Maar als we dit ergens aankunnen dan is het hier."

Onomkeerbare afsmelting

De NOS sprak vier experts die niet betrokken zijn bij het rapport. Zij zijn niet allemaal overtuigd van de ideale uitgangspositie van Nederland. "Als je uitgaat van een opwarming met grootschalige afsmelting van ijskappen verdrinkt laag-Nederland sowieso", zegt hoogleraar zeespiegelstijging en kustgevolgen Roderik van de Wal van de Universiteit Utrecht.

Als de mondiale opwarming voorbij 2 graden gaat, wordt de afsmelting van de Groenlandse en West-Antarctische ijskap waarschijnlijk al onomkeerbaar. Wordt het 3 graden of meer, dan kunnen ook grote delen van de Oost-Antarctische ijskap afsmelten. "Vijf meter in het jaar 2200 betekent vijftien tot dertig meter een paar honderd jaar later. Dat is los van de andere problemen die met zo'n klimaatverandering gepaard gaan."

Dat betekent dan ook dat we aanpassing aan de gevolgen van klimaatverandering niet los moeten zien van het tegengaan van de klimaatverandering zelf, zegt hoogleraar klimaatethiek Behnam Taebi, van de TU Delft. Als de mondiale opwarming onder de in Parijs afgesproken 1,5 graden blijft, kunnen meerdere meters zeespiegelstijging mogelijk nog worden voorkomen.

Amsterdam of Eindhoven?

Economisch gezien is het de vraag hoe kosten en baten zich verhouden, en welke investeringen het langst profijt geven. "Maar daarnaast zouden we voor alle richtingen ook een socialekosten-batenanalyse moeten uitvoeren", zegt hoogleraar economie Tatiana Filatova, van de TU Delft.

Nu vinden de meeste investeringen plaats in de laagste delen van Nederland, omdat dat ook het economisch centrum is. Maar dat zwaartepunt kán verschuiven, blijkt bijvoorbeeld uit de opkomst van 'Brainport Eindhoven', een steeds grotere motor achter de Nederlandse economie.

"Of we het nu leuk vinden of niet, de economie zal zich hoe dan ook aanpassen", zegt Filatova. "Dat doet ze door kapitaal en investeringen te verschuiven naar sectoren en locaties die klimaatbestendiger zijn. Het zou verstandig zijn om de toekomstige economische ontwikkeling naar klimaatbestendige gebieden te sturen. Als we dat niet geleidelijk doen, zullen de markten voor ons beslissen en dat abrupt kunnen doen."

Democratisch proces

"Het is goed nieuws dat we niet morgen hoeven te kiezen, maar dat we daarvoor nog tijd hebben", besluit minister Harbers. "Die tijd is ook nodig om meer kennis te vergaren en ons land nu voor te bereiden op de grote keuzes die we in de toekomst gaan maken."

Het rapport is een mooie verkenning, reageert hoogleraar fysische geografie Maarten Kleinhans van de Universiteit Utrecht. "Maar het is belangrijk dat alle opties eerst veel beter onderzocht worden, en we daarna pas kiezen." En omdat de uitkomst van die keuze alle Nederlanders aangaat, inclusief toekomstige generaties, is het van groot belang het proces te verbreden en democratisch te maken, zegt Taebi.

"Het moet duidelijk worden bij welke keuze waar en wanneer de lasten liggen. Ik zou dit vraagstuk veel breder willen trekken en maatschappelijk maken", zegt de ethicus. "In welk land willen we wonen?" Die zeespiegelvraag is ook met het nieuwe rapport voorlopig nog niet beantwoord.