Afrika gokt op finale van Afrika Cup, maar ook op Jong FC Utrecht -Jong AZ

• 

  Elles van Gelder

  correspondent Afrika

Nigeria en Ivoorkust staan vandaag tegenover elkaar in de finale van de Afrika Cup. Het is niet alleen een sportief hoogtepunt, maar ook een wedstrijd waar veel geld op wordt ingezet. Want de goklust wordt steeds groter op het Afrikaanse continent. Maar wie is de winnaar?

Op zijn telefoon scrolt de 32-jarige Sifiso Makatana langs de sportwedstrijden van dit weekend. "Kijk, daar staat de finale van de Africa Cup. Het is heel moeilijk om in te schatten wie er gaat winnen, dus daar gok ik niet op. Ik wed erop dat beide partijen scoren in de negentig minuten speeltijd."

Het is niet de enige wedstrijd waar hij op inzet. In het gokkantoor in de wijk Mitchells Plain bij Kaapstad bladert Makatana door een stapel A4'tjes. Alle wedstrijden van dit weekend staan erop. "Het meeste kan je verdienen als je op een reeks wedstrijden wedt," legt hij uit. "Die moet je dan allemaal goed hebben om echt veel te verdienen."

Naast de Africa Cup staan er ook andere internationale competities op de lijst, zoals de UEFA Champions League, en landelijke competities zoals die van Roemenië, Thailand en Nederland. Zoals Jong FC Utrecht tegen Jong AZ, maandag in de Nederlandse eerste divisie.

Makatana kent de Nederlandse teams en zet er regelmatig geld op in. "Ik gok op het aantal rode kaarten, het aantal hoekschoppen, of er de eerste tien minuten doelpunten vallen. Op van alles kan je gokken."

En hij is niet alleen. Het wedden op sportwedstrijden neemt sterk toe op het Afrikaanse continent. In 2023 zetten Afrikanen volgens data van H2 Gambling Capital 2,6 miljard euro in op sportwedstrijden, wel vijftig keer meer dan tien jaar geleden.

De groei wordt onder meer gedreven door de gigantische toename van het aantal mobieltjes en internettoegang, en door een hele jonge bevolking die gek is op voetbal. Bovendien wordt het gezien als manier om je inkomen aan te vullen. Makatana werkt 's nachts als beveiliger, daar verdient hij nog geen 350 euro per maand mee. "Met gokken wil ik extra geld verdienen voor mijn gezin." Hij zet tien euro per dag in. "En ik win meer dan ik verlies, dus ga ik ermee door."

Soepeler regels

"Een recent onderzoek laat zien dat de armere klasse niet wedt voor het plezier, maar voor levensonderhoud," zegt hoogleraar economie Johan Fourie van de Universiteit van Stellenbosch. "Terwijl de economie amper groeit en de werkeloosheid hoog is, groeit het gokken op sportwedstrijden in Zuid-Afrika jaarlijks met 30 procent. Dat is gigantisch."

Voor sommigen is het hun enige inkomen. 46 procent van de Zuid-Afrikaanse jongeren tussen 15 jaar en 34 jaar heeft geen baan. Ze wedden om geld te verdienen voor eten, huur en schoolgeld. En internationale gokbedrijven zien die markt in Afrika en de motivatie om te gokken van de onderklasse. Juist op het platteland en in arme wijken verschijnen steeds meer gokkantoren.

Volgens onderzoek zijn ook de soepeler regels op het continent een reden waarom de Afrikaanse markt aantrekkelijk is voor westerse gokbedrijven. Zo is het in Nederland verboden dat BN'ers reclame maken voor gokwebsites. In veel Afrikaanse landen mogen beroemdheden dit wel. De Afrikaanse voetballegende Didier Drogba uit Ivoorkust is ambassadeur van een gokbedrijf en ook de Nigeriaanse afrobeats-ster Davido prijst een gokwebsite aan. En in Zuid-Afrika heeft de meest populaire sport-tv-zender sinds kort een eigen gokplatform.

Gevaarlijk, vindt econoom Fourie. "Het geeft een gevoel van veiligheid als je helden gokken promoten en er wordt ondertussen onvoldoende gesproken over de keerzijde." Zuid-Afrikaanse hulpverleners waarschuwen dat er sprake is van een epidemie van gokverslaafden. En een groot vangnet om hulp te verlenen is er ondertussen niet voor juist deze zeer kwetsbare groep, die geen extra geld heeft om uit te geven.

Makatana wijst op kleine lettertjes op het scherm van zijn smartphone. Daar staat de waarschuwing dat gokken verslavend is. De vijf euro die hij gisteren op een reeks wedstrijden had ingezet is hij kwijt. Maar voor vanavond heeft hij goede hoop. "De pot is 1100 euro. Als ik die win heb ik extra geld voor mijn kinderen en kan ik geld naar mijn moeder op het platteland sturen. Ik ga door."