Gespannen aanloop verkiezingen Pakistan, leger lijkt keuze te hebben gemaakt
"Dit is hoe de staat ons onderdrukt, jij bent er getuige van." Voordat de supporter van de Pakistaanse oud-premier Imran Khan zijn naam kan vertellen, wordt hij al weggesleept door de politie.
In de tweede stad van Pakistan, Lahore, proberen een stuk of honderd supporters met een vrachtwagen vol met vlaggen en luide muziek campagne te voeren voor een van de kandidaten van Khans partij, PTI. Binnen een paar minuten worden ze tegengehouden. "Alle andere partijen mogen hun vlaggen verspreiden en van deur tot deur campagne voeren, maar PTI mag helemaal niets", klaagt de man.
Morgen zijn er parlementsverkiezingen in Pakistan, waarbij de PTI van Khan tegenover de partij van oud-premier Nawaz Sharif staat. Sharif, van de Pakistan Muslim League - Nawaz (PML-N), keerde in oktober na vier jaar zelfgekozen ballingschap terug in Pakistan. Rond de verkiezingen zijn de spanning het land opgelopen, en niet alleen door geweldsincidenten.
Geen cricketbat
Khan zit al enkele maanden in de gevangenis. In de week voor de verkiezingen werd hij in drie verschillende rechtszaken veroordeeld: voor het lekken van staatsgeheimen, voor corruptie en voor zijn huwelijk; zijn vrouw zou nog niet lang genoeg gescheiden zijn toen hij met haar trouwde. Ondertussen werd zijn partij zo goed als gediskwalificeerd, omdat de regels voor interne verkiezingen zouden zijn geschonden.
Het bekende verkiezingssymbool, het cricketbat, die verwijst naar Khans succesvolle carrière als nationale cricketster, mag niet gebruikt worden. Daarom doen kandidaten als Farooq mee als onafhankelijke kandidaten elk met een ander symbool. Zonder het cricketbat zullen veel minder geletterde Khan-supporters hen niet als PTI-kandidaat herkennen op hun kieslijst.
"Hiermee zijn de kiezers hun burgerrechten ontnomen", zegt Farah Zia, directeur van de mensenrechtenorganisatie Human Rights Commission of Pakistan (HRCP). "Voor een land als Pakistan is het partijsymbool heel belangrijk. En dit is nooit eerder gebeurd." HRCP houdt het verkiezingsproces al maanden nauwkeurig in de gaten, en maakt zich zorgen.
Zia spreekt over het selectief inzetten van wetten tegen enkel de PTI, willekeurige arrestaties, het vrijlaten van politici op voorwaarde dat ze de partij PTI of de politiek verlaten en oneerlijke rechtszaken. Ook heeft ze kritiek op de interimregering, die er maanden langer dan toegestaan over deed om verkiezingen uit te schrijven. "De grondwet is vertrapt", zegt ze. Zia twijfelt aan de motieven van Senaatsleden die resoluties voor uitstel van de verkiezingen introduceerden. "Wij hebben het gevoel dat er druk is geweest van de ongekozen macht, die in het verleden ook verkiezingen heeft gemanipuleerd", zegt ze.
Rollen omgedraaid
De ongekozen macht - het leger - heeft in Pakistan veel politieke invloed. Algemeen wordt aangenomen dat Khan met steun van het leger aan de macht kwam in 2018. Maar later keerde hij zich tegen de legerleiding. Hij probeerde een onafhankelijk buitenlandbeleid te voeren, met anti-Amerikaanse retoriek en een bezoek aan Rusland, net op het moment dat de oorlog tegen Oekraïne begon. Dat werd hem niet in dank afgenomen. Het leger is traditioneel dominant als het om buitenlandbeleid gaat en onderhoudt goede relaties met de VS.
Het lot van Khan is een voorbeeld van hoe het tij kan keren in Pakistan, maar ook zijn rivaal, Nawaz Sharif, is hier een voorbeeld van. Vijf jaar geleden waren de rollen omgedraaid: Sharif zat in de gevangenis voor corruptie. Nu werd hij in de maanden voorafgaand aan de verkiezingen juist vrijgesproken van alles, in hoger beroep werden zaken verrassend snel afgehandeld. De meeste analisten zijn het erover eens dat dit is omdat het leger Sharif weer aan de macht wil.
Terwijl de campagne van PTI hardhandig wordt stopgezet, houdt Sharifs partij PML-N op een andere plek in Lahore een grote bijeenkomst. Het contrast is opvallend. Hier is de politie aanwezig om alles in goede banen te leiden. Er staan beveiligingspoortjes, dranghekken en honderden stoelen voor een hoog podium van waar partijleden het publiek opzwepen.
Sharifs supporters hebben er alle vertrouwen in dat hij gaat winnen. "De agentschappen zijn tegen Khan, en dat geeft ruimte aan Sharif", zegt partijlid Asif Saleem, die net als de meeste mensen het leger niet benoemt, maar duidelijk maakt wat hij bedoelt.
Tegelijkertijd is het enthousiasme om deze reden beperkt. De helft van de stoelen bij de bijeenkomst blijft leeg, waardoor de beloofde komst van Sharif zelfs uitblijft. "De uitslag is al bepaald", zegt Mohammad Sher, de eigenaar van een kleine mobieletelefoonwinkel. Hij steunt Sharif, die onder kleine middenstanders zoals Sher bekendstaat als iemand die ondernemers helpt. Maar Sher zegt niet te gaan stemmen: "Of ik nu ga stemmen of niet, dit maakt niets uit."
Dat terwijl het volgens Zia van HRCP nog best weleens spannend zou kunnen worden. "In het verleden waren kiezers ontmoedigd wanneer de uitkomst van tevoren duidelijk was. Maar als je kijkt naar de demografie, dan zie je dat bijna een vijfde van de kiezers voor het eerst mag stemmen; en 45 procent is tussen de 18 en 35 jaar. Als zij gaan stemmen, dan zou dat het tij weleens kunnen keren."
