Maori-rechten onder druk door nieuwe regering in Nieuw-Zeeland

• 

  Meike Wijers

  correspondent Australië en Nieuw-Zeeland

"Jullie willen het verdrag kapotmaken en onze taal belachelijk maken? Hell no!" Activist en Maori-man Hone Harawira schreeuwt in de microfoon. Hij richt zich op de leden van de regering van Nieuw-Zeeland, die ongemakkelijk tegenover hem zitten op witte plastic stoelen.

"Jullie kunnen wat mij betreft samen met je rottige wetsvoorstel door de wc worden gespoeld", roept Harawira, die bijval krijgt van honderden joelende Maori.

In Nieuw-Zeeland is vooral onder de Maori-gemeenschap grote onrust ontstaan over de koers van de centrumrechtse regering. Sinds het aantreden van de regering in november vorig jaar zijn in rap tempo plannen gemaakt om specifiek beleid gericht op de inheemse bevolking af te schaffen en het Verdrag van Waitangi aan te passen.

Morgen is het Waitangi Dag. Dan wordt de ondertekening van het verdrag tussen de Britse Kroon en Maori-leiders op 6 februari 1840 herdacht. Het verdrag wordt gezien als het stichtingsdocument van Nieuw-Zeeland.

Vandaag gingen kopstukken van de regering van premier Chris Luxon in gesprek met Maori, op de historische plek aan de Waitangi-rivier in het noorden van het land waar het document 184 jaar geleden werd ondertekend.

Niet voor het eerst discussie

De discussie stond op scherp. Onlangs lekte een wetsvoorstel uit om de "principes van het Verdrag van Waitangi te herzien". Het is een voorstel van de uiterst rechtse coalitiepartij ACT, die ruim 8,5 procent van de stemmen kreeg bij de verkiezingen.

Mogelijk worden verwijzingen naar de Maori als oorspronkelijke bewoners van Nieuw-Zeeland verwijderd uit het document. "Hoe durven ze te denken dat ze de Maori uit het verdrag kunnen verwijderen?", aldus Rueben Taipari, een van de organisatoren van de demonstraties.

Het is niet voor het eerst dat er discussie is over het verdrag. Er is zowel een Engelse versie als een Maori-versie, en er is geen letterlijke vertaling. In beide documenten staat dat Maori ongestoord bezit behouden van hun land, bossen en visserijen. Maar in het Engelse document staat dat Maori hun soevereiniteit afstaan aan de Britse Kroon, terwijl dat belangrijke punt ontbreekt in het verdrag in de Maori-taal.

Al jaren strijden Maori om de naleving van hun versie van het originele document 'Te Tiriti o Waitangi' af te dwingen.

Levensverwachting zeven jaar lager

Het is niet het enige beleidsplan van de regering dat woede oproept. Dat geldt ook voor het voornemen van premier Luxon om de Maori-gezondheidsraad af te schaffen. Deze was door Jacinda Arderns regering opgericht om de gezondheid van Maori te verbeteren.

In zijn eerste week draaide Luxon al het rookverbod terug, dat roken op termijn moest verbieden. Omdat zo'n 20 procent van de inheemse bevolking rookt, tegenover een nationaal gemiddelde van 8 procent, was het een klap voor mensen die zich bekommeren om de gezondheid van deze bevolkingsgroep.

Het specifiek op Maori gerichte beleid was er volgens voorstanders niet voor niets. Op veel vlakken doet de inheemse groep, die zo'n 17 procent van de bevolking uitmaakt, het slechter dan de rest van de Nieuw-Zeelandse bevolking. De levensverwachting is gemiddeld zeven jaar lager. Ook maken Maori's een onevenredig groot deel uit van de gevangenispopulatie, de werkloosheid is bijna twee keer zo hoog en er is naar verhouding veel meer armoede.

Beperking Maori-taal

Ook de taal en cultuur van de Maori staan onder druk. Tot in de jaren zeventig van de vorige eeuw was het gebruik van het Maori verboden op scholen. Veel Maori groeiden op zonder de taal van hun voorouders te spreken, wat een bron was van veel trauma. Dankzij een grote emancipatiebeweging in de jaren zeventig en tachtig werd de Maori-taal in 1987 erkend als een van de officiële talen van Nieuw-Zeeland.

In de afgelopen jaren werd de taal steeds vaker gebruikt in reclames, door bedrijven, in het dagelijks leven en door de overheid. Maar de huidige regering wil het gebruik van de Maori-taal in overheidsinstellingen nu juist weer beperken. Premier Luxon breekt hiermee met het beleid van zijn voorgangers Jacinda Ardern en haar opvolger Chris Hipkins.

Chaos

De dag in Waitangi verliep chaotisch. Toespraken van politici werden onderbroken door vurige haka's, de Maori ceremoniële dans. Demonstranten zongen zo hard dat de toespraken van ministers niet meer te horen waren. Premier Luxon probeerde zalvende woorden te spreken, maar veel aanwezigen liepen weg toen hij aan het woord was. Vicepremier Winston Peters, die van Maori-afkomst is, maakte zich kwaad. Hij sneerde naar de joelende menigte dat ze "manieren moeten leren", wat hem op boegeroep kwam te staan.

Toch zei Luxon dat hij een "gevoel van eenheid" had ervaren. "We hebben een gemeenschappelijk doel: iedereen wil Nieuw-Zeeland beter maken", zei de premier. De activiteiten rond Waitangi Dag hebben meer dan 60.000 bezoekers getrokken, de grootste opkomst in bijna twee decennia. De verwachting is dat de demonstraties van morgen die van veel voorgaande jaren zullen overtreffen.