Maori taal en cultuur steeds populairder in Nieuw-Zeeland

• Meike Wijers

  correspondent Australië

Het jaar 2022 was belangrijk voor het Maori, de taal van de oorspronkelijke bevolking van Nieuw-Zeeland. Vijftig jaar geleden stond de taal op het punt van uitsterven. Dankzij de Maori Language Petition, die in 1972 werd aangeboden aan het parlement, kwam de taal terug in het dagelijks leven.

Het 50-jarig jubileum van die petitie is groots gevierd. Ook de discussie over het teruggeven van de oorspronkelijke naam van het land, Aotearoa, is op de agenda gekomen.

De Maori taal en cultuur is tegenwoordig een integraal onderdeel van de samenleving. Nog voordat bezoekers een voet aan land hebben gezet, krijgen ze een Maori boodschap mee. De veiligheidsvideo van luchtvaartmaatschappij Air New Zealand is half in het Maori, half in het Engels en vertelt het verhaal van Tiaki: een legende over zorg dragen voor het land.

Engels doorspekt met Maori

De meestgebruikte begroeting in Nieuw-Zeeland is kia ora, waarmee je iemand een goede gezondheid wenst. Hoewel de voertaal Engels is, zit het vol met woordjes Maori. Maar dat is lang niet altijd zo geweest, zegt Jade Kake (34). Van haar moederskant is ze Maori, haar vader komt uit Nederland. "Mijn grootouders werden geslagen als ze het Maori spraken op school. Daarom spreekt die generatie de taal niet of maar weinig."

De Native Schools Act uit 1867 bepaalde dat hier alleen Engels gesproken mocht worden. Vooral sinds de Tweede Wereldoorlog werd het gebruik van de Maori taal en het uitdragen van de cultuur actief tegengewerkt. Dat had grote gevolgen; zo'n vijftig jaar geleden was de taal bijna uitgestorven. "Mijn grootouders geloofden dat Engels de enige taal was die ertoe deed als je vooruit wilde in de wereld", zegt Kake.

Een groep Maori-activisten ging het land in om handtekeningen te verzamelen voor een petitie die opriep tot het erkennen van de taal van de oorspronkelijke bevolking en het onderwijzen van de taal op scholen. De Maori Language Petition was een succes, en is dit jaar herdacht.

Tegenwoordig zijn er steeds meer Kiwi's die ook op latere leeftijd de taal leren. Kake besloot haar carrière als architect te pauzeren om zich een jaar lang te richten op het Maori, ook wel te reo (de taal) geheten.

Ze heeft kenmerkende Maori-tatoeages op haar handen, die haar stamboom uitbeelden. "Ik heb deze tatoeages laten zetten toen ik begon met mijn studie, om dat moment in mijn leven te markeren", zegt ze. In het Maori is de stamboom, of whakapapa, belangrijk. "Het is de verbinding met het verleden en het heden."

Ook niet-Maori's leren de taal, zoals Stephen May. Hij is hoogleraar aan de Auckland University. "Deze taal wordt alleen hier gesproken. Als wij hem niet in leven houden, doet niemand het", zegt hij.

May ziet ook een keerzijde van de toegenomen populariteit. "Er is een groep witte Nieuw-Zeelanders die zich verzet tegen het toegenomen gebruik van het Maori in het dagelijks leven. Met de groeiende populariteit van het Maori, is ook het racisme naar de oppervlakte gekomen", zegt hij.

Spraakmakend was ook de oproep om het land zijn oorspronkelijke naam terug te geven: Aotearoa, dat 'land van de lange witte wolk' betekent. Deze naam wordt steeds vaker gebruikt in plaats van Nieuw-Zeeland, de naam die het land ooit kreeg van de Nederlander Abel Tasman. De ontdekkingsreiziger vernoemde het land in 1642 naar de Nederlandse provincie.

Een petitie van de Maori-partij Te Pati Maori om de naam van Nieuw-Zeeland officieel te veranderen is in augustus aangeboden aan het parlement en werd door 70.000 mensen ondertekend. De partij met twee zetels in het parlement roept de regering ook op om tegen 2026 alle namen van steden en plaatsen te hebben vervangen door de oorspronkelijke Maori-namen.

Maar in het parlement is er vooralsnog weinig steun voor het voorstel. Een online petitie tégen de naamsverandering is ook door zo'n 70.000 mensen ondertekend. Uit peilingen blijkt dat 58 procent van de bevolking voor het behoud van de naam 'Nieuw-Zeeland' is, 31 procent kiest voor 'Aotearoa-Nieuw-Zeeland' en slechts 9 procent voor 'Aotearoa'.

Maori's in de samenleving

De sociaal-economische positie van de Maori's ligt ver achter in vergelijking met de rest van de bevolking. Slechte huisvesting, beperkte toegang tot de arbeidsmarkt en criminaliteit zijn problemen voor de oorspronkelijke bevolking.

Daar zou meer aandacht voor moeten zijn, zegt Jade Kake. "De discussie over de naam van ons land is symbolisch, ik hoop dat het uiteindelijk bijdraagt aan het veranderen van de opvattingen over Maori's in de samenleving", zegt ze.