Franse boeren blokkeren wegen en voeren al weken actie, wat willen ze precies?
Ze bezetten wegen en storten mest voor de deur bij overheidsgebouwen. Franse boeren voeren al bijna twee weken actie. Ook vandaag zijn er acties.
Boeren probeerden vanochtend onder meer de grootste voedselgroothandel rond Parijs te blokkeren, waarbij een aantal actievoerders is opgepakt. Wat willen de boeren precies en hebben ze een punt met hun klachten?
Gaat het slecht met de Franse landbouw?
Het ligt er aan welk criterium je gebruikt. In 2022 werd nog een historisch exportrecord geboekt, ter waarde van 84 miljard euro. Nog nooit werden er zoveel landbouwproducten uitgevoerd. Frankrijk is en blijft ook de grootste producent van landbouwproducten in de Europese Unie.
Maar die export wordt in overgrote meerderheid gedragen door twee sectoren: wijn en graan. Andere sectoren doen het veel minder goed of zelfs slecht.
Ook vandaag werden er snelwegen bezet door Franse boeren:
Ook een teken aan de wand: de Fransen importeren steeds meer voedsel. Zeventig procent van al het fruit komt uit het buitenland. Van alle kippen komt de helft uit het buitenland, met name uit Oekraïne.
Volgens een onderzoeksrapport van de Senaat heeft dat te maken met 'de Franse boerderij': die is bovengemiddeld vaak kleinschalig en niet innovatief genoeg, terwijl de loonkosten, sociale lasten en belastingen hoog zijn: "Er is steeds meer internationale concurrentie en de Franse boer is steeds minder competitief.
Verdienen de Franse boeren te weinig?
Het is de grootste klacht van de Franse boeren: er is geen droog brood meer te verdienen. Dat valt wel mee, zegt landbouweconoom Jean-Marie Séronie. Hij rekende uit dat een gemiddelde boer in 2022 - na aftrek van alle lasten - 50.000 euro overhield om van te leven en investeren. De helft wordt in het bedrijf gestopt en de andere helft blijft over. "Dat is niet de misère die ons vaak wordt voorgeschoteld, het gaat niet zo slecht als sommige boeren ons willen doen geloven."
Het probleem: dat cijfer is een gemiddelde. In Frankrijk bestaan grote verschillen tussen rijk en arm. Veehouders verdienen het minst, vooral boeren met vleeskoeien: een kwart van hen leeft onder de armoedegrens. Wijnboeren, graanboeren en tuinbouwers verdienen het meest.
Om het nog ingewikkelder te maken: aan de ene kant hebben Franse boeren de laatste jaren te maken gehad met flink stijgende kosten (inflatie, kosten energie en veevoer etc.) waardoor hun kas leegliep, terwijl ze aan de andere kant ook de grootste ontvangers van Europese landbouwsubsidies zijn (ruim 9 miljard per jaar).
Zijn er te veel normen en regels?
"Ja, op dat punt hebben de boeren wel gelijk", zegt Séronie, verbonden aan de l'Académie d'Agriculture de France. "Frankrijk heeft overal wetten en regels voor."
De bureaucratie is excessief, zegt boerenvakbond FNSEA. Voor het planten van alleen al een simpele heg tussen stukken weiland - wat zelfs nog wordt gestimuleerd door de overheid - moeten bijvoorbeeld veertien vergunningen worden aangevraagd of procedures worden doorlopen. Nog een voorbeeld: een boer is verplicht om bij een waterkraan in zijn stal een bordje te hangen met daarop een afbeelding van een waterkraan. En die regels en regeltjes worden allemaal gecontroleerd.
Maar er zijn ook Franse en Europese milieuregels, bedoeld om bestrijdingsmiddelen tegen te gaan en de biodiversiteit te stimuleren. Franse boerenvakbonden eisen dat die van tafel gaan omdat ze het werk belemmeren of zorgen voor oneerlijke concurrentie met landen waar minder eisen gelden.
"Maar Frankrijk is zeker niet het strengste land als het gaat om klimaateisen", aldus milieuorganisatie Générations Futures. "Frankrijk heeft 283 ingrediënten van bestrijdingsmiddelen die nog steeds zijn toegestaan: dat is meer dan in Duitsland, België of Nederland."
Landbouweconoom Séronie: "De strenge Franse regels zijn ook voor een deel de schuld van de boeren zelf. Op departementaal niveau wordt eerst overlegd met boeren hoe bijvoorbeeld Europese regels moeten worden uitgevoerd. Boeren eisen dan zelf maatwerk en dat zorgt voor veel én complexe regels."
Is er oneerlijke concurrentie uit het buitenland?
Kippen uit Oekraïne, tomaten uit Spanje: ze worden allemaal in de beklaagdenbank gezet. In veel landen gelden minder strenge regels en zijn de arbeidskosten lager. Daar is niet tegenop te concurreren, zeggen de Franse boeren.
Europese regels gelden voor alle lidstaten, zeggen specialisten. De landen zelf mogen wel extra regels en normen instellen wat Frankrijk soms ook doet.
"Als het gaat om concurrentie van buiten de EU, dan zijn de klachten van boeren wel terecht", zegt Jean-Marie Séronie. "We importeren bijvoorbeeld landbouwproducten van buiten de EU waar stoffen in zitten die in Frankrijk zelf zijn verboden."
De echte concurrentie zit hem vooral in de loonkosten: die zijn in Frankrijk relatief hoog. Dus de Franse producten zijn daardoor duurder. "Het minimumloon in Polen, in Spanje en zelfs in Duitsland is lager dan bij ons. De verschillen zijn het grootst in de sectoren met laag opgeleid werk, zoals fruitplukken of de slacht", aldus econoom Jean-Christophe Bureau.
Op televisie beklaagde een boerin uit Zuid-Frankrijk zich: "Een Marokkaanse tomatenplukker krijgt 1 euro per uur, een Franse tomatenplukker 14 euro per uur. Hoe kunnen we daar nou mee concurreren?"
