'Vermoedelijk ook coronapatiënten in Nederland overleden door bijwerkingen malariamiddel'

In de beginfase van de coronapandemie zijn ook in Nederland mogelijk mensen overleden door de bijwerkingen van het malariamiddel hydroxychloroquine. Arts-microbioloog Marc Bonten zegt in de Volkskrant, in reactie op een internationaal onderzoek naar het sterftecijfer als gevolg van het middel, dat het mogelijk om honderden gaat.

Precieze cijfers over Nederland zijn er niet, benadrukt Bonten in een toelichting in het NOS Radio 1 Journaal. "In die eerste golf werden zo'n 12.000 tot 15.000 mensen ziek, zo'n 20 procent overleed. Tien procent daarvan overleed door bijwerkingen van dat middel is berekend, dus ongeveer een paar honderd."

Weinig alternatieven

Het is onduidelijk hoeveel coronapatiënten in Nederland destijds hydroxychloroquine in ziekenhuizen toegediend kregen. Vooral in de eerste maanden werd het middel toegediend aan ernstig zieke coronapatiënten. Dat komt volgens de arts-microbioloog vooral omdat er weinig alternatieven waren en de situatie acuut was.

"In de eerste golf hadden we geen enkel geneesmiddel waarvan bewezen was dat het effectief was tegen het virus", zegt Bonten. "Van hydroxychloroquine waren er wat gegevens uit het laboratorium dat het het virus zou kunnen remmen. En dat was de reden dat dit middel wereldwijd op grote schaal gebruikt is."

Huisartsen

In Nederland hebben alleen al huisartsen aan ongeveer 3000 mensen via de apotheek het malariamiddel voorgeschreven. Nicole Hunfeld, vicevoorzitter van apothekersvereniging KNMP: "Je zag die piek in maart 2020, toen de pandemie begon. Maar het stopte daarna gelijk weer omdat zowel wij als apothekersvereniging, de Landelijke Huisartsenvereniging en de Inspectie het niet met deze praktijk eens waren."

Hoe vaak hydroxychloroquine in het ziekenhuis aan patiënten is gegeven is dus niet bekend. Hunfeld vermoedt op beperkte schaal omdat het vooral werd gebruikt voor wetenschappelijke studies.

Uit het internationale onderzoek, uitgevoerd door Franse onderzoekers, kwam naar voren dat er in de beginfase van de pandemie in België, Frankrijk, Italië, Spanje, Turkije en de VS in totaal bijna 17.000 mensen zijn overleden als gevolg van behandeling met hydroxychloroquine.

Tijdens de eerste golf van de coronapandemie was het risico op overlijden met dit antimalariamiddel 11 procent hoger dan bij de gebruikelijke behandeling, zeggen de Franse onderzoekers. De resultaten zijn onlangs gepubliceerd in het vakblad Biomedicine & Pharmacotherapy.

'Game changer'

Hydroxychloroquine werd oorspronkelijk gebruikt om malaria te voorkomen en te bestrijden. Daar zijn later andere toepassingen bij gekomen, zoals tegen reuma. In de eerste maanden van de coronapandemie werd het middel ook gebruikt bij ernstig zieke coronapatiënten. De toenmalige Amerikaanse president Trump noemde hydroxychloroquine in combinatie met het antibacteriële middel azitromycine in maart 2020 zelfs een potentiële "game changer".

Bijwerkingen van hydroxychloroquine zijn hartritmestoornissen en mogelijk hartstilstanden. Al snel werd de behandeling met het malariamiddel in twijfel getrokken. Onder meer het Nederlands Huisartsen Genootschap liet weten dat coronapatiënten geen baat hebben bij hydroxychloroquine. Het had geen effect op het aantal ziekenhuisopnames, de overlijdenskans, de ernst van de ziekteverschijnselen of de snelheid van het herstel.