Brazilië huilt om overlijden 'wijze oude wolf' en voetballegende Zagallo (92)

Hij was geen wonderkind, zoals Pelé. Ook was hij geen grillige virtuoos zoals Garrincha. Maar zonder Mário Zagallo zouden de Goddelijke Kanaries lang niet zo goddelijk zijn geweest.

Vandaag overleed de Braziliaanse voetballegende op 92-jarige leeftijd. Hij was de eerste man, die als speler én als coach wereldkampioen werd. In totaal was hij betrokken bij vier van de vijf Braziliaanse wereldtitels en was als enige ter wereld actief op zes WK's.

"Hij was een van de grootste Braziliaanse spelers van zijn generatie en na vier keer het WK te hebben gewonnen, heeft hij een blijvend stempel op het Braziliaanse voetbal gedrukt", zei oud-topspits Ronaldo over Zagallo.

Ednaldo Rodrigues, voorzitter van de Braziliaanse voetbalbond, noemde Zagallo een van de grootste legendes uit de voetbalwereld.

Getuige van het trauma

Mário Jorge Lobo Zagallo werd geboren op 9 augustus 1931 in Atalaia, een stadje in de oostpunt van Brazilië. Hij was een creatieve buitenspeler, met een grote voorliefde voor 'mooi voetbal'.

Maar Zagallo had ook de werkethiek en discipline van een militair. Dat was niet voor niets. In 1950 stond hij als 18-jarige militair als wacht langs de lijn in het Maracanã-stadion in Rio de Janeiro tijdens de WK-finale. Zo was hij getuige van wat een nationaal trauma zou worden: Brazilië verloor de finale met 2-1 van Uruguay.

Acht jaar later kreeg Zagallo zelf de kans om de pijn van de natie te verzachten. Bij het WK in Zweden was een mentor voor de pas 17-jarige Pelé, die dat toernooi zijn uitzonderlijke klasse aan de wereld toonde.

In tegenstelling tot het wonderkind speelde Zagallo alle wedstrijden in Zweden, tot en met de gewonnen finale tegen het gastland. En dat terwijl de 26-jarige Zagallo pas een maand daarvoor zijn debuut had gemaakt in de nationale ploeg.

Zijn eerste twee doelpunten maakte hij bij dat debuut tegen Paraguay. Zijn derde was de 4-1 in de WK-finale tegen Zweden. Het leverde hem een kusje op van uitblinker Pelé.

Na dat WK in Zweden maakte Zagallo de overstap van Flamengo naar Botafogo. De grootste successen boekte hij echter met de nationale ploeg.

Opmerkelijk genoeg werd de buitenspeler tussen 1958 en 1962 maar een paar keer opgeroepen, maar bij het WK in Chili in 1962 miste hij opnieuw geen minuut.

In Chili bleek Brazilië ook zonder het tijdens het toernooi geblesseerde geraakte wonderkind Pelé wereldkampioen te kunnen worden. Het werd het WK van Vavá en Garrincha, maar ook Zagallo deed zijn duit in het zakje.

Hij scoorde in het openingsduel met Mexico (op aangeven van Pelé) en gaf later ook nog vier assists.

In 1964 speelde Zagallo zijn laatste interland, een 4-1 oefenzege op Portugal. Daarna ging hij verder als coach, mét succes.

Bondscoach van 38 jaar

Zijn afscheid als 'goddelijke kanarie' ging gelijk op met het begin van de militaire dictatuur in Brazilië. De dictatuur legde een donkere een schaduw over het nationale voetbalteam. Verschillende spelers voelden zich een marionet van het regime, Pelé dreigde zelfs het WK in Mexico te laten schieten.

Tot zijn oude ploeggenoot Zagallo op het laatste moment naar voren werd geschoven. De pas 38-jarige Zagallo wilde dat zijn ploeg attractief en dynamisch voetbalde. Die aanpak werkte. Dankzij de voetballers kreeg de bedrukte Braziliaanse samenleving kleur.

Zagallo bleef bondscoach tot en met het WK in 1974. Van het 'Joga Bonito' was weinig meer over, maar toch bereikte hij met Brazilië nog bijna de finale. In een kletsnat Dortmund vindt Zagallo echter zijn Waterloo tegen Oranje (2-0). Brazilië eindigde dat WK als vierde.

Daarna ging hij aan de slag als clubtrainer in eigen land (hij is een van de weinigen die bij alle vier de topclubs van Rio de Janeiro succesvol was) en in het Midden-Oosten.

Tweede periode bij Brazilië

Als bondscoach van Koeweit werkte Zagallo samen met de jonge en ambitieuze assistent Carlos Alberto Parreira. Voor het WK in 1994 waren de rollen omgekeerd. Parreira was eindverantwoordelijk bij Brazilië voor het WK in de Verenigde Staten en Zagallo werd zijn assistent.

Een gouden greep, zo bleek. In de kwartfinales rekende Brazilië met 3-2 af met Nederland en in de finale werd doelman Claudio Taffarel de held in de strafschoppenserie tegen Italië.

De Braziliaanse voetbalbond koesterde zijn goudhaantje en promoveerde Zagallo na het WK van 1994 opnieuw naar de positie van bondscoach. Vier jaar later stond Zagallo voor de vierde keer in de WK-finale.

Bij het WK in Frankrijk stuitte Brazilië weer op Oranje, dit keer in de halve finales. Brazilië won na strafschoppen. Voor de finale tegen Frankrijk dreigde de titelverdediger echter uitblinker Ronaldo te moeten missen.

Enkele uren voor de finale (die met 3-0 verloren ging) kreeg de topspits een epileptische aanval. Toch werd hij door Zagallo opgesteld, een besluit dat hem achteraf op veel kritiek kwam te staan. "De dokters zeiden dat hij kon spelen", zei Zagallo er later over. "Wie ben ik dan om hem de finale te ontnemen?"

Wijze wolf

Toen Brazilië in 2002 alsnog zijn vijfde wereldtitel vierde, had Zagallo voor het eerst geen officiële functie. Een paar maanden later keerde hij nog een keer terug: bij wijze van eerbetoon mocht Zagallo nog een keer bondscoach zijn van de wereldkampioen in een oefenduel met Zuid-Korea (3-2).

Zijn 124ste interland als bondscoach eindigde in een overwinning, reden genoeg om op de schouders te gaan.

"Je zult het met mij moeten doen", was zijn motto al als speler. Dat geldt zeker voor de nationale ploeg. Ook bij het WK van 2006 in Duitsland was hij aanwezig, net als in 1994 als assistent van Parreira. Dit keer eindigde het toernooi in de kwartfinales, waar opnieuw Frankrijk een te groot obstakel vormde.

Tot op hoge leeftijd bleef Zagallo een klankbord voor de Braziliaanse bondscoaches. En hij bleef een van de meest geliefde personen in het Braziliaanse voetbal. Als voetballer werd hij 'Formiguinha' (werkmier) genoemd. Als coach was hij 'O Professor' (de professor). En daarna ging hij door het leven als de wijze 'Velho Lobo' (oude wolf).

Brazilië moet het voortaan zonder de wijze wolf doen. Het volk huilt mee.

Mário Zagallo werd een dag na zijn dood al begraven.