Taiwanese mensenrechtenactivist zat vast in China: 'Ik ben mentaal onderdrukt'
"Ik geloofde te veel van de kwaadaardige lastercampagnes tegen China in westerse media", klinkt het in het volksgerechtshof in Yueyang, een stad in het midden van China. "In de gevangenis zien we dagelijks Chinese nieuwsprogramma's waarin ik hard bewijs heb kunnen zien dat de communistische partij het land vooruithelpt en luistert naar het volk."
Woorden die je niet verwacht van een Taiwanese mensenrechtenactivist. Toch is dit de 'schuldbekentenis' die Lee Ming-che uitsprak in de beklaagdenbank. Beelden daarvan werden in 2017 door de rechtbank gedeeld. Lee zou van plan zijn geweest de Chinese staat omver te werpen.
In de jaren daarvoor maakte Lee zich sterk voor mensen die in ongenade waren gevallen bij het regime in Peking, zoals politieke opponenten van de communistische partij, gedetineerden en hun families. Bij een bezoek aan de Volksrepubliek werd hij gearresteerd. "Eerst werd ik twee maanden vastgezet in een geheime detentiebasis in Guangzhou", zegt Lee, die anderhalf jaar geleden weer op vrije voeten kwam.
Dertien uur dwangarbeid per dag
De gevangenis waar Lee wordt opgesloten, is onderdeel van een netwerk aan geheime detentielocaties waar China mensen zonder vorm van proces langdurig kan vasthouden. "24 uur per dag word je in de gaten gehouden", zegt hij als we hem spreken in een café in de Taiwanese hoofdstad Taipei. "Geestelijk was het zwaar, twee mensen hielden me constant in de gaten." De ramen waren bedekt met zwarte doeken. "Ik mocht niet weten waar ik zat of hoe laat het was."
Een advocaat kreeg hij niet. Na zijn schuldbekentenis, die hij onder dwang aflegde, werd hij veroordeeld tot vijf jaar cel. In een onbekend aantal gevallen worden gedetineerden urenlang op een stoel vastgeketend, zo meldde mensenrechtenorganisatie Safeguard Defenders eerder. Een lot dat Lee bespaard bleef. "Fysiek ben ik niet mishandeld, mentaal wel."
Veel mensen in Taiwan weten niet wat het is om je vrijheid te verliezen
Hij vindt dat hij, naar Chinese maatstaven, nog "beschaafd" is behandeld. "Waarschijnlijk omdat mijn zaak veel aandacht kreeg, vooral ook dankzij mijn vrouw." Wel moest hij dag in dag uit dwangarbeid verrichten. "Dertien uur per dag. We maakten schoenen en handschoenen." Alleen tijdens Chinees Nieuwjaar mocht hij in zijn cel blijven.
In de afgelopen jaren verdween een onbekend aantal Taiwanezen in China achter de tralies. Hoeveel dat er precies zijn is onduidelijk: Peking beschouwt Taiwan als afvallige provincie en maakt geen onderscheid tussen Taiwanese en Chinese staatsburgers. De Taiwanese Raad voor Vastelandszaken stelde eerder dat 149 Taiwanezen worden vermist, maar dat cijfer is van 2019. Veel families kiezen ervoor de zaak stil te houden.
Daarmee staat het verhaal van Lee Ming-che niet op zich. Ten tijde van oplopende spanningen tussen China en Taiwan volgden meer arrestaties met vermoedelijk een politieke achtergrond. Zakenman Lee Meng-chu werd op beschuldiging van spionage opgepakt toen hij, naar eigen zeggen uit nieuwsgierigheid, foto's maakt van Chinese troepen bij grootschalige oefeningen in Shenzhen. Afgelopen jaar, na bijna vier jaar gevangenschap, keerde hij terug naar Taiwan. Li Yan-he, een Taiwanese uitgever van kritische politieke boeken, werd vorig jaar in China vastgezet.
'Bevrijd Tibet, sta achter Hongkong, red de Oeigoeren', staat er in grote letters op de ramen van het café waar Lee Ming-che zijn verhaal doet. Teksten die aan de overkant van het water, op het Chinese vasteland, als separatistisch worden gezien. "Veel mensen in Taiwan weten niet wat het is om je vrijheid te verliezen", zegt Lee. "Ik begrijp goed wat vrijheid is, omdat ik die zelf was kwijtgeraakt."
Geheime politiebureaus
Of Lee bang is voor de regering in Peking? "In vergelijking met mensen binnen China ben ik hier veilig en vrij, maar helemaal onbezorgd ben ik niet", zegt Lee. "Taiwan mag democratisch en vrij zijn, maar ook hier kun je bedreigd worden. En er zijn veel geheime politiebureaus in het buitenland om Chinezen ook buiten de landsgrenzen te kunnen bedreigen."
