Na een onconventionele kunstliefhebber krijgen de Denen een stoere sportfanaat
Denemarken staat aan de vooravond van een nieuw tijdperk. Met het aangekondigde aftreden van koningin Margrethe II, met 52 jaar de langstzittende vorst van Europa, moet haar oudste zoon prins Frederik aan hoge verwachtingen voldoen. De 55-jarige kroonprins neemt over twee weken, op 14 januari, het stokje over van zijn moeder en zal dan de troon bestijgen als Frederik X.
De 83-jarige Margrethe kondigde gisteravond geheel onverwacht haar troonsafstand aan in haar jaarlijkse nieuwjaarstoespraak. Onverwacht, want abdicatie is in Denemarken hoogst ongebruikelijk. Sinds de introductie van de erfelijke monarchie in 1660 is er geen monarch geweest die vrijwillig afstand heeft gedaan van de troon.
Ook Margrethe zei altijd dat ze tot haar dood wilde aanblijven, maar na haar rugoperatie van vorig jaar ging ze daar anders over denken, zei ze in haar toespraak.
"Wat ook meespeelt, is dat het koningshuis in Denemarken nog nooit zo populair is geweest als nu", zegt correspondent Rolien Créton in het NOS Radio 1 Journaal. "Niet alleen Margrethe, maar ook prins Frederik en vooral zijn vrouw Mary uit Australië. Zij is zelfs het populairste lid van het Deense koningshuis. Dus ook strategisch is het voor de koningin een goed moment om ermee op te houden."
Plichtsgetrouwe kunstliefhebber
Margrethe erfde de troon na de dood van haar vader, op 14 januari 1972. De familie was toen niet erg populair, maar Margrethe slaagde erin de steun voor de monarchie te vergroten, zegt koningshuiskenner Kemal Rijken. "Margrethe was moderner, ze ging bijvoorbeeld veel opener om met de media. Ze moderniseerde de monarchie, paste die stap voor stap aan, zodat nieuwe generaties die als een betekenisvol instituut gingen zien."
"Ze is plichtsgetrouw en belezen, een liefhebber van kunst en cultuur", zegt Rolien Créton. "Op sommige punten was ze onconventioneel. Zo is ze bijvoorbeeld een kettingroker." Volgens Rijken is ze ook een eenvoudige, zuinige vrouw. "Ze heeft geen smartphone. Overal in haar paleis staan nog vaste telefoons."
Vorig jaar slankte Margrethe het Deense koninklijk huis af door de vier kinderen van haar andere zoon prins Joachim hun prinselijke titels af te nemen. Haar zoon was ontsteld, omdat hij er pas laat van zou hebben geweten. De koningin bood publiekelijk haar excuses aan, zei dat ze de gevoelens van haar zoon en zijn gezin had onderschat, maar bleef bij haar besluit.
Zo'n 84 procent van de Denen heeft nu waardering voor het koningshuis, blijkt uit onderzoek. De Deense premier Mette Frederiksen prees de koningin na haar aankondiging als "de belichaming van Denemarken", die door de jaren heen woorden heeft gevonden voor wie de Denen zijn als volk en als natie.
Stoere, volksere opvolger
De toekomstige koning kan daarop voortbouwen. Ruim 80 procent van de Denen heeft een positief beeld van het aanstaande koninklijk paar. Frederik is heel anders dan zijn moeder, zegt Créton. "Hij is een beetje een stoere prins. Hij heeft onder meer bij de mariniers gezeten." Volgens Rijken lijkt hij wel wat op onze koning Willem-Alexander. "Hij is een sportfanaat, minder intellectueel dan z'n moeder. Hij wordt als meer volks gezien."
Frederik heeft, net als Willem-Alexander, geen geboren prinses als vrouw, maar een 'gewoon' burgermeisje, in zijn geval een Australische. Ze ontmoetten elkaar rond de Olympische Spelen in Sydney van 2000. Het verhaal van Mary Donaldson lijkt op dat van 'onze' Máxima. Zij windt de Denen om haar vinger, al tijdens de eerste persconferentie in haar beste Deens.
Inmiddels heeft het paar vier kinderen, twee meisjes en twee jongens, en begint het binnenkort aan de taak die altijd al voor Frederik was weggelegd.
Langstzittende monarch
De Denen zijn niet geschrokken na de onverwachte aankondiging van de troonsafstand van hun koningin, wel verrast. "Ze hebben begrip voor Margrethes besluit, juist omdat ze altijd heeft gezegd dat ze door wilde gaan", zegt Créton. "Ze hebben respect voor haar betrokkenheid, maar vinden dat ze het heeft verdiend om meer van het leven te genieten."
De datum van 14 januari is wel erg snel. Créton: "Er zijn natuurlijk gedegen voorbereidingen nodig voor zo'n overdracht. Er lag ook al wel een draaiboek klaar, maar hoe het allemaal precies zal gaan, is nog onduidelijk."
De naburige Scandinavische koninklijke families namen even de tijd om te reageren op de Deense ontwikkelingen. In de media is daarom al gespeculeerd dat het vertrek van de Deense koningin ook invloed kan hebben op de gekroonde hoofden in Zweden en Noorwegen, ook al blijven zij in principe 'in functie' tot hun dood.
De Noorse koning Harald is 86, de Zweedse koning Carl Gustav 77. Margrethe zou Carl Gustav, op de Zweedse troon sinds 1973, vooraf persoonlijk hebben geïnformeerd over haar besluit. Hij zal na 14 januari waarschijnlijk de langstzittende monarch van Europa zijn.
