Kieshulp voor fris en chips is aangepast, maar Nutri-Score niet vrij van kritiek

Dit jaar zal de Nutri-Score, die met label A, B, C, D of E aangeeft hoe gezond een product is, steeds meer te zien zijn in supermarkten. Na een proefperiode van bijna drie jaar waarin het label de nodige kritiek kreeg, is de Nutri-Score vanaf vandaag het officiële voedingskeuzelogo van de overheid. Maar de discussies over het nut ervan zijn ook na een aantal verbeteringen nog niet helemaal verdwenen.

Een internationaal comité van wetenschappers heeft het algoritme waarmee de score wordt berekend verbeterd. Een veelgehoord kritiekpunt was dat het oude label voornamelijk keek naar afzonderlijke ingrediënten in plaats van het product als geheel. Met het vernieuwde label zijn er nu geen diepvriespizza's meer die een score A krijgen. De nieuwe Nutri-Score wordt vanaf dit jaar in fases ingevoerd.

Maar het blijft voor fabrikanten mogelijk om een product zo aan te passen dat het een betere score krijgt, terwijl het product niet per se gezonder wordt. Bijvoorbeeld door verzadigde vetten of suiker eruit te halen of door bepaalde ingrediënten toe te voegen.

Zo is voedingswetenschapper IJsbrand Velzeboer bang dat het label een "wapenwedloop" in de voedselmiddelenindustrie teweegbrengt. "Mijn voorspelling: de waterkraan gaat open", zegt Velzeboer.

Als er water wordt toegevoegd aan een product, wordt het minder calorierijk en krijgt het dus een betere score. "Tot mijn verbazing is energie een negatieve factor", zegt Velzeboer. "Maar als iets niet genoeg voedt, dan eet je wel twee repen."

Minder zoute chips

Ook voedingsdeskundige Michelle van Roost had liever gezien dat het alleen mogelijk is een betere score te krijgen door ingrediënten weg te laten, in plaats van ingrediënten toe te voegen.

"In het buitenland zag ik chocolade ontbijtflakes die door een receptaanpassing een Nutri-Score A kregen. Deze flakes bestaan alsnog voor bijna een kwart uit suiker: 22,5 gram per 100 gram. Iedereen met een beetje gezond verstand weet dat die een gewoon gezond ontbijtje niet kunnen vervangen."

In het verminderen van ongunstige componenten kan het label een positief effect hebben, denkt Van Roost. In het minder eten van bijvoorbeeld suiker en zout valt volgens de voedingsdeskundige veel winst te behalen voor de gezondheid van de gemiddelde Nederlander.

Een aantal chipsminnende Nederlanders had een dergelijke aanpassing al in de gaten: aan nieuwe chips van Lay's is 25 procent minder zout toegevoegd. De chips van Doritos gingen daardoor van een gele C naar een lichtgroene B. De aanpassingen leiden onder meer tot boze reacties op sociale media; de chips zouden gezonder, maar wel minder lekker zijn. Of een betere Nutri-Score de drijfveer is, laat het bedrijf in het midden.

Van Roost denkt dat het label nog wel onvoldoende aansluit bij de Schijf van Vijf, de wetenschappelijk onderbouwde richtlijn van het Voedingscentrum. "Naar schatting 20 tot 25 procent van de producten die in de Schijf van Vijf staan hebben een gele of oranje score." De 30-pluskaas krijgt bijvoorbeeld een oranje D, terwijl het Voedingscentrum het product wel als een gezonde keuze beschouwt.

De deskundige pleit voor meer categorieën bij de Nutri-Score. Nu worden producten nog in drie categorieën verdeeld: één voor dranken, één voor oliën, vetten en noten en één voor de overige producten. Veel verschillende producten worden dus langs dezelfde lat gelegd. "Bij brood en graanproducten zijn vezels belangrijk, maar je eet koek of snoep weer niet voor de vezels."

Aanvulling op andere adviezen

Staatssecretaris Van Ooijen van Volksgezondheid benadrukt dat het Nutri-Score-label een aanvulling is op de al bestaande voedingsrichtlijnen. "Het advies blijft om zoveel mogelijk volgens de Schijf van Vijf te eten." Vooral voor producten buiten de schijf is het label "een handig hulpmiddel".

Je moet als consument naast het label ook rekening houden met het gebruik van een product, zegt Velzeboer. "Olijfolie bevat slechte verzadigde vetten, maar het is natuurlijk slechts een smaakmaker waar je weinig van drinkt of eet."

Een gezond voedingspatroon in een label samenvatten is moeilijk, zegt Van Roost. Het label kan daarbij helpen, maar tegelijkertijd is voeding veel meer dan "een setje nutriënten". "Een groene score betekent niet automatisch een gezond product. En alleen maar groene producten eten, betekent niet per se een gezonde inname."