Risico's drinkwater Groningen door landbouwgif in Drentsche Aa

In de beken en andere waterlopen in het Drentsche Aa-gebied zijn resten van landbouwbestrijdingsmiddelen aangetroffen. Dat kan een probleem worden, omdat de stad Groningen voor zijn drinkwater is aangewezen op het gebied.

Er lopen al jaren proeven om het gebied schoner te krijgen. Maar die werken nog onvoldoende, meldt RTV Drenthe op basis van onderzoek van een speciale adviescommissie, die werkt in opdracht van de provincie, het waterschap en het waterbedrijf Groningen.

Nationaal Park Drentsche Aa is een meer dan duizend jaar oud natuurgebied tussen Assen en Groningen, met tal van vennen, beken, zandmeren en strandjes. Het gebied is een geliefde bestemming voor recreanten zoals mountainbikers. Maar het water wordt ook gebruikt voor de openbare drinkwatervoorziening en moet daarom voldoen aan de hoogste kwaliteitseisen.

Al in 2016 bleek dat die eisen lang niet altijd gehaald worden. Er zaten veel resten van insecticiden en onkruidverdelgers in het water. De provincie Drenthe, waterschap Hunze en Aa's en Waterbedrijf Groningen begonnen een proef, waarbij veel boeren, bedrijven en natuurorganisaties in en rond het gebied beloofden de waterkwaliteit te verbeteren.

Ze deden dat op vrijwillige basis. Doel van de proef was om in 2023 het aantal normoverschrijdingen bij het innamepunt van het Waterbedrijf Groningen ten opzichte van 2012 met 95 procent te verminderen.

Bollen- en bietenteelt

Dat doel is onhaalbaar gebleken. Bij het waterinnamepunt worden vijftien soorten middelen vaak gemeten. De adviescommissie trof landbouwgif aan dat gebruikt wordt in de bollen- en bietenteelt en vollegrondsgroenten. Ook bij andere meetpunten in en net buiten het Drentsche Aa-gebied is geregeld sprake van overschrijding van de normen.

"Er is overtuigend bewijs dat gewasbeschermingsmiddelen uit- en afspoelen naar het oppervlaktewater tijdens hevige regenbuien in de zomerperiode", aldus de commissie. "Ook zijn er aanwijzingen dat beregening van gedraineerde landbouwakkers in droge periodes ook veel uit- en afspoeling veroorzaken."

Andere manieren

De adviescommissie vindt dat er andere manieren moeten komen om onkruid te verwijderen en insecten te bestrijden. Daarbij richt de commissie zich niet alleen op boeren in en rond het Nationaal Park, maar ook op de bedrijven in de regio en op de omwonenden. Uit metingen blijkt dat ook in bebouwd gebied gifstoffen in het grondwater terecht zijn gekomen.

Commissielid Henk Kosters stelt voor om de boeren die minder landbouwgif gebruiken financieel te ondersteunen met een 'risico-vangnet', een soort fonds of verzekering. "Daarmee kun je bijvoorbeeld een boer helpen om niet preventief te spuiten", zegt hij. "Als achteraf blijkt dat er toch minder gewasopbrengst is en de boer heeft minder gespoten, dan moet zo'n boer gebruik kunnen maken van het risico-vangnet."

Heldere kaders

De belangrijkste aanbeveling van de adviescommissie is om af te zien van vrijwillige deelname aan een natuurvriendelijker beleid. Voortaan gaat het om "heldere en verplichtende kaders", aldus de commissie. Provincie, gemeenten en waterschappen moeten handhaven als de kwaliteit van de grond en het water in gevaar zijn. Ook het toezicht kan beter, dat is nu vaak versnipperd over verschillende instanties.

In een eerste reactie laat de Drentse gedeputeerde Willemien Meeuwissen weten de conclusies van de commissie over te nemen. Maar over de voorgestelde maatregelen wil ze eerst in gesprek "met alle partners in het gebied".