Dodental gevangenen in VS steeg tijdens pandemie drie keer harder dan de rest

• Sarah Bronkhorst

  redacteur Bureau Washington

Amerikaanse gevangenissen blijken tijdens het eerste jaar van de pandemie levensgevaarlijke gesloten instellingen. Het aantal sterfgevallen steeg drie keer zoveel onder gevangenen als onder de rest van de bevolking. Dat blijkt uit onderzoek van de Universiteit van Californië. Het onderzoek is de meest uitgebreide analyse van dodenaantallen in Amerikaanse gevangenissen sinds de pandemie.

Het onderzoek werd geleid door Naomi Sugie, professor in criminologie en rechten aan de Universiteit van Californië. Met haar onderzoeksteam spoorde ze de sterftecijfers van vrijwel alle Amerikaanse gevangenissen op en legde die van 2019 en 2020 naast elkaar om de impact van het eerste coronajaar te meten. De resultaten laten een explosieve stijging zien. De toename van doden in gevangenissen in het eerste jaar van de pandemie steeg met 77 procent ver uit boven de landelijke trend.

Buiten proportie

In een gesprek met de NOS noemt Sugie de cijfers buitenproportioneel, ook al zijn niet alle doden te herleiden naar het coronavirus. De onderzoekers pleiten voor een transparantere meting van doden in gevangenissen. Het onderzoek volgde op het initiatief met de naam Prison Pandemic, een project dat in de pandemie verhalen van gevangenen in Californië vastlegde. De initiatiefnemers wilden meer leren over wat de gevangenen allemaal achter de tralies in lockdown meemaakten en hoopten hiermee de transparantie te verbeteren. "Hun verhalen lieten ons inzien dat er iets vreselijk misging in de omgang met corona in gevangenissen", aldus Sugie.

De Amerikaanse overheid is door de wet verplicht om dodencijfers in gevangenissen bij te houden, volgens de 'Death in Custody Reporting Act'. Maar het laatste rapport dat de overheid heeft uitgebracht over sterfte in staatsgevangenissen komt uit 2019. Tot op heden heeft het Ministerie van Justitie geen data gedeeld over doden in die gevangenissen. Sugie vindt dat opmerkelijk. "Waarom is de overheid zo terughoudend om die cijfers te delen, terwijl wij daar als onderzoekers wel bij konden?". De Amerikaanse overheid heeft volgens haar daarmee steken laten vallen in die crisisperiode. Sugie: "De overheid weigert data te delen over een extreem belangrijke periode. We moeten juist op de hoogte zijn van de corona-gerelateerde doden in gevangenissen tijdens de pandemie."

Een groot deel van het onderzoek van Sugie bestond uit het opvragen van cijfers bij alle gevangenissen. Daarbij stuitte het team op veel bureaucratische obstakels. Er waren zelfs staten die überhaupt geen sterftecijfers wilden delen met de onderzoekers. "De cijfers die we nu publiceren zijn het resultaat van twee jaar onderzoek, waarbij we continu moesten vragen om de meest simpele dodenaantallen. Het grootste pijnpunt was het gebrek aan transparantie", vertelt Sugie.

Verantwoordelijkheid nemen

De VS heeft een plek in de top 10 van landen met de meeste gevangenen per inwoner. "Het feit dat we nog steeds niet helemaal weten wat er in gevangenissen gebeurde tijdens Covid-19 gaat ons nog achtervolgen bij een volgende crisis. De overheid moet haar verantwoordelijkheid nemen", zegt Surgie.

Dit onderzoek heeft zich gericht op federale en staatsgevangenissen. De onderzoekers dringen erop aan dat er ook onderzoek wordt gedaan in andere gesloten instellingen om herhaling te voorkomen.

In een rapport van de federale toezichthouder staat dat het Ministerie van Justitie niet van plan is om de sterfgevallen in staatsgevangenissen openbaar te maken. Het Ministerie van Justitie was niet bereikbaar voor commentaar.