Waarom het Engels Frans vervangt in Marokko en Algerije

• Soehayla Halouchi

  redacteur Online

Er is een overduidelijke trend aan de gang in onder meer Marokko en Algerije: langzaamaan af van de Franse taal en invloed en meer investeren in het Engels. Zo is in Algerije besloten de focus te leggen op Engelse les en wordt het verbod op Franse privéscholen in het land strenger gehandhaafd. Billboards in Rabat zenden eenzelfde, duidelijke boodschap uit: "Spreek Frans, bezoek Frankrijk. Spreek Engels, bezoek de hele wereld."

Onderzoek van de British Council onder duizenden Marokkaanse jongeren laat zien dat ook de bevolking het belang van Engels ziet. 65 procent van de Marokkaanse jongeren zegt Engels belangrijk te vinden, terwijl 47 procent dat over het Frans denkt. In Marokkaanse en Algerijnse muziek en media is dat zichtbaarder dan ooit. Bij internationale evenementen worden bezoekers ook steeds vaker in het Engels verwelkomd in plaats van in het Frans.

De trend komt voort uit het feit dat deze Maghreb-landen het belang van Engels als wereldtaal, maar ook als taal van het internet en de academische wereld, meer zijn gaan inzien. Het nieuwe beleid is erop gericht om de bevolking mee te laten bewegen in het globaliserend tijdperk van nu. Maar het gevolg, dat het elitaire Frans minder relevant wordt, kan zeker niet los worden gezien van een grotere beweging in voormalige Franse koloniën in Afrika. Een die zich verzet tegen de lange arm van Frankrijk, tientallen jaren na onafhankelijkheid.

'Vorm van verzet'

Ook de Franse president Macron bij het congres voor Francofonie in 2022 noemde een vermeend anti-Frankrijk sentiment als verklaring voor het groeiende belang van Engels ten koste van het Frans. "Quasi-politieke vormen van verzet", zoals Macron het toen noemde, zouden inwoners van onder meer Maghreb-landen ontmoedigen om Frans te spreken.

Dit anti-Frankrijk sentiment heerst al langer in met name West-Afrika. In ex-koloniën als Mali is het Frans als officiële taal afgeschaft, en in Senegal zijn Franse winkels bij een protest massaal vernield.

"Die antikoloniale bewegingen reflecteren een wereldbeeld. De taal is de meest duidelijke culturele uiting van het koloniale project en ook het gemakkelijkste om af te schaffen", zegt Frank Gerits, hoogleraar Internationale Betrekkingen aan de Universiteit Utrecht. "Wat je ziet in al die landen is dat de economische groei die is aangetrokken sinds 2000 zich niet vertaalt in voorspoed voor iedereen."

"Die structurele economische ongelijkheid komt voort uit het koloniale verleden", stelt Gerits. En daar dragen veel Afrikanen nog steeds de gevolgen van. Die wordt in stand gehouden door de huidige banden tussen Frankrijk en haar oud-koloniën. Zo voert president Macron een neoliberaal ontwikkelingsbeleid, dat voor Afrikanen voelt als een nieuw soort afhankelijkheid van de oud-kolonist, dit keer geen militaire, maar een economische, aldus Gerits.

Economische afhankelijkheid

Zo wil Macron young entrepreneurship promoten, kleine Franse start-ups waar Afrikaanse jongeren kunnen werken. "Vanuit zijn neoliberale overtuigingen wil Macron een kapitalistische vrijemarkteconomie instellen", aldus Gerits.

Die valt bij veel Afrikanen niet in de smaak, legt hij uit, omdat het niet tot structurele verandering leidt. "Het wordt voor hen duidelijk dat Frankrijk niet weldadiger is dan een andere kolonist en niet structureel voor verandering wil zorgen. Ze krijgen broodkruimels."

En hoewel dit anti-Frankrijk sentiment wel degelijk een grote rol speelt in sommige Afrikaanse landen, is dat niet het hele antwoord, in ieder geval niet voor Noord-Afrika. Een belangrijk element is ook de praktische kant van de Engelse taal, die steeds relevanter is voor zowel overheden en voor burgers nieuwe economische mogelijkheden biedt.