Hongarije dreigt met veto tegen EU-perspectief van Oekraïne

• Tijn Sadée

  EU-correspondent

De Europese Commissie presenteert morgen een positief rapport over de hervormingen in Oekraïne, Moldavië en zes Balkanlanden die lid willen worden van de Europese Unie. De ogen zijn daarbij vooral gericht op Oekraïne, dat volgens de Commissie klaar is om toetredingsonderhandelingen te beginnen. Voor het land in oorlog is die Europese steunbetuiging van groot belang. Maar het is allesbehalve een gelopen race, want uitgerekend Oekraïnes buurland Hongarije ligt dwars.

De regering van de Hongaarse premier Viktor Orbán dreigt met een veto op de eerstvolgende EU-top in december waar de Europese regeringsleiders het Commissieadvies nog moeten bekrachtigen. De reden die de Orbán-regering opgeeft: de rechten van de Hongaarse minderheid in Oekraïne worden geschonden. Die minderheid leeft daar al ruim een eeuw, sinds Hongarije na de Eerste Wereldoorlog grondgebied moest afstaan aan buurlanden.

Taalwet

"Er zijn nieuwe wetten ingevoerd die het leven van de Hongaren in Oekraïne ellendig hebben gemaakt", zegt Balázs Orbán, rechterhand en politiek adviseur (geen familie) van premier Orbán. Hij doelt daarbij op een recent ingevoerde taalwet in Oekraïne die minderheden, niet alleen de Hongaarse, verplicht om minimaal 70 procent van hun onderwijs te volgen in het Oekraïens. Kinderen die in een Hongaarstalig gezin in Oekraïne opgroeien zouden daardoor op school flinke achterstand oplopen, klinkt de zorg in Hongarije.

"Wij kunnen dit niet accepteren", zegt Balázs Orbán in de Hongaarse hoofdstad Boedapest, in een exclusief interview met NOS. "De Hongaarse positie is glashelder: zolang deze wet bestaat kan er met de Oekraïners niet worden gepraat over hun integratie in de Europese Unie."

Ruim driehonderd kilometer oostwaarts, net over de grens in de Oekraïense provincie Zakarpattia (Transkarpatië), zijn alle verkeers- en naamborden in de berm tweetalig. Volgens laatste schattingen daalt het aantal Hongaren in de regio drastisch sinds de oorlog in Oekraïne. Het waren er 150.000, nu schommelt het rond de 100.000. Velen, vooral jongeren, zoeken hun heil over de grens in Hongarije.

Maar in het stadje Berehove, 'Beregszász'op z'n Hongaars, klinkt nog overwegend Hongaars op straat. "Ik heb mijn gymnasium gewoon in het Hongaars kunnen doen", zegt een scholiere op het plein voor het cultuurhuis. Ze heeft er begrip voor dat Oekraïne de taalwet heeft ingevoerd. "Dat ervaar ik niet als schending van mijn rechten. Ik woon als Hongaarse hier in Oekraïne, maar ik spreek nauwelijks een woord Oekraïens, da's gewoon een beetje gek", lacht ze. "Ik ben nu Oekraïens aan het leren!"

Er wordt door Hongaarse politici over ons gesproken alsof wij hier in haat samenleven, maar dat is een vals beeld", zegt romanschrijver Bandy Sholtes in Oezjhorod, de hoofdstad van Zakarpattia. Volgens Sholtes, geboren uit een gemengd Oekraïens-Hongaars huwelijk, wordt dat beeld verspreid door aan de Hongaarse regering gelieerde media. Sholtes: "De Orbán-regering heeft er baat bij, omdat ze zich dan kan presenteren als verdediger van die arme gediscrimineerde minderheid. Maar van discriminatie is nauwelijks sprake. Op het schoolplein van mijn zonen spreken Hongaarse kinderen onder elkáár zelfs al Oekraïens."

In Oekraïne wordt de veto-dreiging door Hongarije gezien als een cynisch spel. Elke Hongaarse manoeuvre is in de ogen van Oekraïne sowieso verdacht omdat Hongarije een goede relatie blijft onderhouden met Rusland, dat Oekraïne is binnengevallen. In het geval van de taalwet heeft Oekraïne daarom weinig vertrouwen in de oprechtheid van Hongarije. Die wet zou licht moeten worden aangepast, adviseert de Europese Commissie. Maar het probleem is niet groot genoeg om het lot van ruim 40 miljoen Oekraïners van af te laten hangen.

In Brussel wordt gevreesd dat de Orbán-regering zich in de kwestie toch onverzoenlijk opstelt om zijn gelijk te halen op een heel ander dossier: het krijgen van EU-subsidies waar Hongarije recht op meent te hebben. Dat geld, ruim 20 miljard, euro weigert Brussel uit te keren zolang er problemen zijn met corruptie en de rechtsstaat in Hongarije.

De Orbán-regering, zeggen critici, zet de taalwetkwestie in Zakarpattia in als wisselgeld: Hongarije zou het veto pas intrekken als het land alsnog de EU-subsidiemiljarden krijgt.

"Het is politieke manipulatie vanuit Boedapest", zegt Viktor Mykyta, de gouverneur van Zakarpattia, in zijn werkkamer in het immense provinciehuis in Oezjhorod. "Ik ben permanent in contact met de Hongaarse minderheid. Als kandidaatland om toe te treden tot de EU is Oekraïne zich er zeer bewust van dat het de rechten van minderheden moet respecteren."

Blokkade

Maar in Boedapest heeft de Hongaarse regeringsadviseur Balázs Orbán daar weinig vertrouwen in. "Hongarije is altijd een voorstander geweest van de Oekraïense toenadering tot de Europese Unie", zegt hij. Maar de strengere taalwet, zegt hij, heeft alles veranderd.

Hongarije zal de start van Oekraïnes toetredingsonderhandelingen dus tegenhouden? "Zolang het probleem niet is opgelost zullen we het blokkeren."