Verdeelde EU wil op extra top over Israël en Gaza eenheid uitstralen
Na een week die de verdeeldheid binnen de EU blootlegde vergaderen de 27 regeringsleiders vanmiddag via een videoverbinding over de situatie in Israël en de Palestijnse gebieden en de rest van het Midden-Oosten.
Het gesprek tussen de regeringsleiders gaat onder meer over het risico op "regionale escalatie van het conflict", zo staat in de uitnodiging.
Ook praten ze over de gevolgen voor de veiligheid in de EU omdat de oorlog tussen Israël en Gaza "spanningen tussen gemeenschappen" mogelijk vergroot en voeding kan bieden aan extremisten.
Charles Michel, de voorzitter van de Europese Raad waarin alle regeringsleiders samenkomen, wijst daarnaast op het gevaar dat er "migratiegolven" naar de EU komen omdat veel mensen het gebied zullen ontvluchten.
'Een kakafonie'
Doel van de top is eenheid uitstralen, maar diplomaten maken zich zorgen dat de top in plaats daarvan juist verdeeldheid laat zien. "Ik heb in het EU-buitenlandbeleid nog nooit zoveel aanvallen over en weer gezien", zegt een EU-diplomaat tegen de Financial Times. "Het is echt een kakofonie, het is belachelijk."
"De EU maakt een belachelijke indruk door elkaar de tent uit te vechten en zich niet te concentreren op een politieke oplossing", zegt oud-NAVO-topman Jaap de Hoop Scheffer in Sven op 1 op NPO Radio 1.
EU-lidstaten kijken verschillend naar Israël. Zo is Hongarije uitgesproken pro-Israëlisch. Ook Nederland, Duitsland en Oostenrijk zijn meer pro-Israël. Landen als Zweden, België, Ierland en Luxemburg zijn veel kritischer.
Zondag brachten de 27 leiders een gemeenschappelijke verklaring naar buiten. Daarin veroordelen ze de aanvallen van Hamas en benadrukken ze dat Israël het recht heeft zich te verdedigen. Maar wel "binnen de grenzen van het humanitair en internationaal recht".
Ook verwezen ze in de verklaring naar de inwoners van Gaza. "Alle burgers moeten te allen tijde worden beschermd in overeenstemming met het internationaal humanitair recht", schrijven ze.
Volgens een EU-ambtenaar kwam het statement binnen 24 uur via email tot stand. Maar daarmee is de verdeeldheid niet verdwenen.
Vorige week bleek nog maar weer eens hoe verschillend landen kijken naar het conflict, toen openlijk ruzie ontstond over een aankondiging van de Hongaarse Eurocommissaris Várhelyi om EU-hulp aan de Palestijnen op te schorten. Het besluit werd een paar uur later, onder druk van meerdere boze lidstaten, teruggedraaid.
Irritatie
Ook binnen de Europese Commissie is de verdeeldheid pijnlijk duidelijk, bijvoorbeeld tussen voorzitter Ursula Von der Leyen en Eurocommissaris Josep Borrell die over het buitenlandbeleid gaat.
Afgelopen vrijdag reisde Von der Leyen naar Israël, waar ze onder meer sprak met de Israëlische president Herzog en premier Netanyahu. Op X liet ze toen weten "dat Israël op de onvoorwaardelijke steun van de EU kan rekenen", zonder daarbij aandacht te besteden aan het lot van de Palestijnen in Gaza.
Haar statement leidde tot veel irritatie. De Ierse president Higgins viel Von der Leyen openlijk af door te zeggen dat ze niet namens Ierland sprak. Hij noemde haar berichten "roekeloos". Ook achter de schermen klonk veel commentaar op het "solistische en eenzijdige" optreden van de voorzitter van de Europese Commissie, waarmee ze niet het standpunt van de Unie vertolkte.
Buitenlandchef Borrell zei vorige week dinsdag namens de EU-lidstaten juist dat Israëls reactie op de aanvallen van Hamas gebonden is aan het internationaal recht, een boodschap die hij dit weekend op bezoek in China herhaalde.
Tweede viool
Om de diplomatieke schade te beperken plaatste Von der Leyen zondag een nieuw bericht op X, waaruit bleek dat ze tijdens haar bezoek aan Israël wel degelijk aandacht had gevraagd voor de Palestijnen.
Daarnaast wil de EU een luchtbrug voor hulpgoederen naar de Gazastrook opzetten en kondigde Von der Leyen aan de humanitaire hulp aan de Palestijnen te verdrievoudigen, van 25 naar 75 miljoen euro. De Europese Unie is de grootste donor van de Palestijnse Autoriteit en ook Israëls grootste handelspartner.
De goede betrekkingen met beide partijen zouden in theorie betekenen dat de Unie diplomatiek een rol van betekenis kan spelen. Volgens een EU-diplomaat is de Unie "zeer actief, zowel in de Palestijnse gebieden als in Israël" en doet die "alles wat je kan verwachten". "Maar wat we ook doen, de rol van de Amerikanen is groter en heeft veel meer impact."
De EU speelt diplomatiek dus de tweede viool, niet in de laatste plaats door de interne verdeeldheid. Die werd vorige week ook letterlijk zichtbaar. De Europese Commissie projecteerde na de aanvallen van Hamas een Israëlische vlag op het gebouw. Maar aan de andere kant van de straat, recht tegenover het pand van de Commissie, was het gebouw van de Europese Raad alleen wit verlicht, een veel neutraler teken van solidariteit met de slachtoffers van de aanvallen.
Grote uitkomsten van de extra top worden niet verwacht. Die is van "symbolisch belang" zegt een EU-diplomaat.
