Polen naar de stembus, maar niet elke stem weegt even zwaar
Polen beleeft vandaag de ontknoping van een lange en felle verkiezingscampagne: bijna 30 miljoen Polen mogen vandaag stemmen. Peilingen wijzen op een nek-aan-nekrace tussen de regering en de oppositie en daarom wordt voor elke stem gevochten.
De allerlaatste strijd wordt vandaag geleverd in het stemlokaal. Daar probeert zowel de regering als de oppositie nog het kiessysteem naar de eigen hand te zetten.
Opkomst platteland omhoog
Gemeentesecretaris Angelika Pasek-Gilarska duwt de deur open van een verlaten brandweerkazerne in Łochów, een kleine gemeente in het oosten van Polen. Midden in een leeg zaaltje staat een gloednieuwe transparante box van meer dan een meter hoog. "Hier gaan straks de stemmen in", zegt ze.
De kazerne is een van de zeven nieuwe stemlokalen in de gemeente. Door heel Polen hebben ook kleinere plaatsjes dit keer een eigen kieslokaal gekregen. Mensen hoeven daardoor minder ver te reizen, en voor wie slecht ter been is worden vandaag zelfs bussen ingezet.
Het is een initiatief van de Poolse regering, bedoeld om de lage opkomst op het platteland te verhogen. Daar zal regeringspartij PiS waarschijnlijk zelf van profiteren: omdat de partij meer steun heeft onder ouderen en op het platteland kan dit ze extra stemmen opleveren.
Oneerlijk vindt Mirosław Gołaszewski, namens PiS burgemeester van Łochów, dat niet. "Als het binnen het kader van de wet blijft en aanzet tot stemmen is het positief. Zo werkt de democratie." Bovendien: "De andere politieke kant heeft ook allerlei middelen om de aanhang aan te sporen."
De oppositie zit inderdaad niet stil, hoewel dat ook uit nood lijkt geboren. "Ik probeer alles te benutten wat ik benutten kan binnen onze kieswet om de onrechtvaardigheid in het systeem terug te draaien", zegt econoom Michał Majewski.
Met "onrechtvaardigheid" verwijst hij naar het feit dat niet elke stem overal even zwaar weegt. Zetels zijn over districten verdeeld, en worden gewonnen door de partij die in het district de meeste stemmen krijgt.
Maar er wonen steeds minder mensen op het platteland, en meer in de steden. Toch heeft de huidige regering de districten niet aangepast.
"Om deze verkiezingen een zetel te verdienen in Warschau moet je ongeveer 85.000 stemmen krijgen, terwijl voor diezelfde zetel in het kiesdistrict even verderop slechts zo'n 35.000 stemmen nodig zijn", aldus Majewski. De regering, die dus meer steun heeft op het platteland, kan zo dus met minder stemmen al aan een zetel komen. Terwijl stemmen voor de oppositie in de steden vaker 'verloren' zullen gaan.
En dus bouwde Majewski met anderen een website waar je kunt uitvinden waar je stem waarschijnlijk meer invloed heeft. De hoop is dat vandaag duizenden Polen uit de progressieve steden, waar de oppositie hoe dan ook wint, gaan stemmen in een ander district, zodat de oppositie nog extra zetels kan binnenhalen. In de Poolse media zijn ze al omgedoopt tot 'stemtoeristen'.
Tellen wordt zware klus
Er zijn nog meer kwesties die het stemmen vandaag beïnvloeden. Zo kunnen Polen ook over vier zeer verschillende vragen stemmen die hun in een referendum worden voorgelegd. Ook dat is volgens critici vooral een truc van regeringspartij PiS om meer stemmen binnen te slepen.
En dan zijn er nog de Polen in het buitenland, die vaker voor de oppositie zijn, die mogen stemmen. Dit keer meer dan 600.000, een record. Zo veel zelfs, dat er berichten zijn dat het te vol wordt in de buitenlandse stemlokalen. Polen in Nederland zou worden aangeraden om naar België of Duitsland te gaan.
Al die stemmen moeten binnen 24 uur geteld worden, tegelijk met alle stemmen die erbij komen door het referendum. De oppositie vraagt zich af of dat wel gaat lukken.
Om 21.00 uur sluiten de stemlokalen. De verwachting is dat het nog even kan duren voordat het duidelijk is hoe alle stemmen dan zijn verdeeld.
