Angstcultuur weg bij hockeysters door Van Ass? 'Kans op weer een rapport dit jaar is nul'
Hoe fiks je een angstcultuur? Hoe zorg je voor medailles zonder bittere bijsmaak?
De 63-jarige Paul van Ass is nu een jaar bondscoach van de Nederlandse hockeydames. Op de vraag hoe groot de kans is dat er eind dit jaar weer een rapport ligt over misstanden bij de ploeg, antwoordt hij stellig: "Nul."
Wat is er in het afgelopen jaar dan veranderd? "Het voelt als een minder strak keurslijf", zegt Pien Sanders (25), de nieuwe reserve-aanvoerder. "Nu trek ik m'n Oranjeshirtje aan en denk ik: yes, vandaag lekker hockeyen. Eerder dacht ik: doe ik het wel goed?"
De hockeyvrouwen, regerend Europees, wereld- en olympisch kampioen, komen van ver. Onder bondscoach Alyson Annan maakten diverse internationals melding van voor hen ongewenst gedrag en een angstcultuur binnen de ploeg. Dat kwam naar voren uit een onafhankelijk onderzoek dat de hockeybond KNHB liet uitvoeren enkele maanden na de Spelen van Tokio. In januari 2022 werd Annan per direct ontslagen.
Speelsters met negatieve ervaringen noemden hiervoor drie belangrijke oorzaken: een sterke hiërarchie in de spelersgroep, waardoor het moeilijk was om open te zijn en jezelf te kunnen zijn, negatieve ervaringen met de bondscoach en als laatste een systeem waardoor de onveilige situatie ook niet werd opgemerkt.
Verandermanager
Van Ass, gespecialiseerd in verandermanagement, sleutelde eerst aan de onderlinge communicatie. Hij wist dat speelsters zich voorheen geremd voelden om de bondscoach en toonaangevende teamgenoten te zeggen wat ze dwarszat. "De uitdaging was dat het klimaat wat prettiger werd. We zijn goud gewend en dat moet zo blijven, maar ik wilde zorgen dat dit op een andere manier tot stand kwam."
International Sanders herinnert zich nog het eerste gesprek dat Van Ass met de vrouwenhockeyploeg voerde. "Het eerste woord dat hij uitsprak was 'ruimte'. Eerst dacht ik: wat bedoel je daarmee? Waarom hebben we ruimte nodig? Hij legde uit dat we niet voor alles toestemming aan hem hoefden te vragen, en dat als we een tentamen hadden daar ruimte voor gemaakt kon worden."
Van Ass leerde speelsters ook dat er ruimte mocht zijn voor gevoel. "Communicatie in bedrijven gaat vaak op de rationale manier: ik wil cijfers hebben, kan jij die leveren?", doceert Van Ass, "In de sport gaat het er ook om dat je me als speelster iets durft te vertellen vanuit jouzelf."
Daar lag ook een rol weggelegd voor henzelf, zegt hij. "Er mocht wat meer gedurfde feedback komen naar de begeleiding. Ik wil graag dat een speelster zichzelf is en zegt wat ze voelt, ook als ze het ergens niet mee eens is. Anders kan je nooit de beste versie van jezelf op het veld brengen."
Is dat gelukt? "De feedback is nu eerlijker, sneller en directer. Ik kan nu zo goed mogelijk ophalen wat er leeft en daar leiding aan geven."
Sanders keek inderdaad met haar teamgenoten in de spiegel. "Ook wij hebben dingen laten liggen in communicatie, ook wij zijn niet open genoeg geweest." Ze vertelt dat ze nu regelmatig als team, zonder staf, bij elkaar zitten; praatsessies waarbij iedereen zijn hart kan luchten.
We gingen er voorheen vanuit dat ze zich wel aan ons zouden aanpassen. Soms gaven we ze niet eens een goed welkom.
Ze hebben de manier waarop ze jonge mensen in het team verwelkomden, aangepakt. "We gingen er voorheen vanuit dat ze zich wel aan ons zouden aanpassen. Soms gaven we ze niet eens een goed welkom."
De verdedigster noemt Van Ass "een frisse wind".
Het fysieke en mentale welzijn van speelsters is voor Van Ass en de hockeybond nu beter toetsbaar. Zo gebruikt Van Ass een atletenvolgsysteem, een app waarin speelsters voorafgaand aan een toernooi dagelijks invullen hoe ze zich voelen. Met vragen als 'hoe heb je geslapen' en 'heb je last van vermoeide spieren?'.
Bij opvallende zaken kan de bondscoach met een speelster in gesprek gaan of een patroon signaleren, bijvoorbeeld dat er de dag ervoor te hard is getraind.
Of Sanders weleens pijntjes verzwijgt? "Het is een leerproces", zegt ze. Ze ziet het belang van eerlijkheid, maar "misschien ben je een keertje niet eerlijk en zit je toch bij de selectie."
Gevoelig: selectiedruk
Ook de hockeybond is met aanbevelingen die uit het onderzoek naar de hockeycultuur kwamen, aan de slag gegaan. Zo doet de bond twee keer per jaar een 'welzijnscheck', met een online vragenlijst die speelsters anoniem kunnen invullen. En er is een externe vertrouwenspersoon.
Clarinda Sinnige, oud-international en technisch directeur van de KNHB, noemt die veranderingen essentieel. "We kunnen nu meer informatie uit de groep halen dan voorheen."
Er is nog wel één gevoelig punt: de selectiedruk. Hoe creëer je een veilige sfeer binnen een proces dat draait om afgewezen kunnen worden?
"Selectiedruk hoort bij topsport en is maatwerk", zegt Sinnige. "Ik denk dat Paul vooraf heel helder is en duidelijke keuzes maakt. Er zijn nu geen verrassingen. Dat wordt als prettig ervaren."
Kijk live om 14.00 uur via NPO 1, de NOS app of NOS.nl naar de competitiewedstrijd tussen de hockeysters van SCHC en Den Bosch. Met maar liefst 14 internationals (11 Europees kampioenen).
