Schokgolf in België door documentaire over kindermisbruik in Rooms-Katholieke Kerk

België is sinds het begin deze maand in de greep van het misbruikschandaal in de Rooms-Katholieke Kerk. Geen nieuwe onthullingen over misbruik, maar expliciete persoonlijke getuigenissen van slachtoffers van het al veel langer bekende misbruikschandaal leiden tot afschuw, verdriet en grote woede. Het regent uitschrijvingen bij de kerk, de politiek schreeuwt om een parlementaire enquête en zelfs de financiering van de kerk staat ter discussie.

Bron van alle hervonden emoties is de documentaireserie Godvergeten van de publieke omroep VRT, die op indringende wijze schetst hoe gruwelijk het systematische misbruik is geweest. De serie geeft onder meer een gezicht aan de broers Jan en Staf die zonder dat ze het van elkaar wisten jarenlang werden misbruikt.

Dertien jaar geleden werd al veel duidelijk over de omvang van het misbruikschandaal in de kerk in België, maar het onderzoek naar de vele zedenmisdrijven stokte en is nog altijd niet afgerond. Veel priesters en paters zijn allang overleden en andere zaken zijn inmiddels verjaard. Toch is het misbruik weer gesprek van de dag in België.

Erkenning

Elke aflevering van Godvergeten trekt honderdduizenden kijkers en doet de woede weer verder groeien. Inmiddels zijn alle Vlaamse politieke partijen voor het instellen van een parlementaire onderzoekscommissie. Die moet onder meer duidelijkheid geven over bewijsmateriaal dat ooit in handen was van justitie, maar om op dit moment onduidelijke redenen weer is teruggegeven aan de kerk.

"De waarheid moet aan het licht komen", zei Open VLD-voorzitter Tom Ongena eerder deze week. Hij wil dat de slachtoffers erkenning krijgen en dat er maatregelen worden genomen om herhaling te voorkomen. "We mogen en zullen niet wegkijken", zei ook CD&V-voorzitter Sammy Mahdi. Minister van Justitie Van Quickenborne wil dat de kerk geestelijken die schuldig zijn aan misbruik van de loonlijst haalt.

Een onbekend aantal Vlamingen heeft zich na het zien van de serie ook laten "ontdopen" zoals dat heet. Hoewel het terugdraaien van het eerste sacrament volgens de kerk niet kan, laten mensen zich wel schrappen uit het doopregister. Overigens moet de kerk zich inmiddels ook verantwoorden bij de privacywaakhond GBA, meldt de VRT, omdat duidelijk is geworden dat de namen en gegevens van ontdoopten niet verwijderd worden.

'Nonkel Roger'

Mikpunt van veel van de kritiek is de ooit populaire oud-bisschop van Brugge, Roger Vangheluwe, van wie in 2010 aan het licht kwam dat hij zijn minderjarige neefje heeft misbruikt, maar over wie het Vaticaan al jaren zwijgt. Juist zijn neefje Mark vertelt in de serie aangrijpend over het misbruik van zijn vijfde tot zijn achttiende door zijn 'nonkel Roger', en zegt met brekende stem dat hij "de schijnheiligheid gewoon moe was" van zijn oom.

Sinds de documentaire is uitgezonden, roept onder meer de Antwerpse bisschop Johan Bonny zijn collega Vangheluwe op om zich uit zijn titel van bisschop en priester te laten ontheffen. Dat zou de paus moeten doen. Gisteren werd bekend dat de in ongenade gevallen oud-bisschop van Brugge een brief naar de paus heeft gestuurd, al is de inhoud daarvan nog niet bekend, meldt de VRT.

De Antwerpse bisschop geeft tegenover de VRT te kennen dat hij hoopt dat de brief gevolgen heeft. "We hopen dat hij vraagt om ontslag en dat Rome op korte termijn de zaak aanpakt. Wij sturen volgende week vanuit de bisschoppen zelf een brief naar Rome." Volgens Bonny heeft Vangheluwe, die tegenwoordig in een abdij in Frankrijk verblijft, de serie niet gezien, maar is hij wel op de hoogte van alle commotie. Hij zou "een gebroken mens" zijn.

Kerk en staat

Ondertussen laait ook de discussie op over de financiering van de kerk, en dan met name over de vervlechting van kerk en staat die in die geldstromen is te zien. Zo draait de federale overheid bij wet op voor de lonen en pensioenen van priesters en komen de kosten voor het onderhoud van gebouwen in de praktijk vaak bij gemeenten en steden terecht.

Het totale bedrag dat de kerk van de Belgische overheid krijgt, is lastig te achterhalen, maar het overgrote deel van het budget voor levensbeschouwingen zou naar de katholieke kerk gaan. Politieke partijen suggereren in de nasleep van de serie om het mes te zetten in de subsidies voor de kerk, wat een grondwetswijziging zou vereisen. Of die er komt, is maar de vraag. Hoewel de discussie fel wordt gevoerd in Vlaanderen, leeft de kwestie veel minder in het Franstalige deel van het land.