Capsule met kosmisch gruis aangekomen op aarde: 'Weer een stukje van puzzel'

• Ivo Landman

  redacteur Online

Met helikopters en transportmaterieel stond een team van NASA in de startblokken voor een bijzonder staaltje spoorzoeken in de woestijn van de Amerikaanse staat Utah. Daar kwam vanmiddag rond 17.00 uur (Nederlandse tijd) een kleine capsule neer met een kostbare lading aan boord: stof van de planetoïde Bennu.

Die capsule heeft veel weg van een vliegende schotel voor een paar kleine aliens. Het kegelvormige apparaat is, vastgeplakt aan ruimtesonde Osiris Rex, sinds 2020 onderweg geweest om wat stof van Bennu naar de aarde te brengen.

Zie hier hoe de capsule landde na een jarenlange reis van ruim een miljard kilometer:

Dat stof heeft de sonde opgepikt door met een uitklapbare arm stikstofgas tegen de planetoïde aan te blazen en het opdwarrelende gruis op te vangen. De plek op Bennu waar dat gebeurde was vooraf geselecteerd door NASA, met hulp van onder meer Queen-gitarist en gepromoveerd sterrenkundige Brian May.

Als het is veiliggesteld in containers kan de samenstelling van het gruis worden onderzocht. Planeetwetenschappers zijn vooral geïnteresseerd in wat voor organische moleculen erin zitten. Daarvan hopen ze te leren welke reacties er in de ruimte hebben plaatsgevonden om dit soort moleculen te vormen.

De sonde legde vast hoe het stof opdwarrelde van de planetoïde:

Bij nadering van de aarde wierp Osiris Rex de capsule af en vloog zelf verder om nog een planetoïde te bezoeken. De capsule kwam in de dampkring van de aarde terecht en moest aan een parachute dus neerkomen in de woestijn in Utah, op de Test and Training Range van het ministerie van Defensie.

NASA-specialisten zullen met een helikopter de container oppikken en naar een laboratorium in Houston brengen. Die operatie is te volgen via een stream van NASA.

Het is een herhalingsoefening voor NASA. Een vrijwel identieke capsule kwam in 2006 terug met ander kosmisch gruis, toen afkomstig van een komeet. Toch is het weer spannend, zei planeetonderzoeker Inge Loes ten Kate in Nieuws & Co op NPO Radio 1, vooral als de capsule wordt geopend.

De capsule zal naar een lab worden gebracht in het Johnson Spaceflight Center van NASA in Houston. "Daar hebben ze clean rooms waar mensen in zo'n wit pak zijn uitgerust om ervoor te zorgen dat ze zelf het sample niet kunnen vervuilen. Dan wordt het allemaal stukje bij beetje uitgepakt en wordt het verdeeld over allerlei nieuwe containertjes en naar allerlei verschillende labs gestuurd."

Alle voorzorgen zijn vooral bedoeld om ervoor te zorgen dat er niets aards bij het planetoïdegruis kan komen. De kans dat er omgekeerd iets buitenaards ons milieu besmet is verwaarloosbaar klein, maar wordt ook niet helemaal uitgesloten, zegt Ten Kate. "Je moet er toch rekening mee houden. Sommige mensen doen er een beetje lacherig over maar ja, stel dat het fout gaat, dan is het ook heel fout."

Ooggetuige van het ontstaan van de aarde

Planetoïde Bennu is in feite een samengeklonterde brok puin, legt Jason Dworking, projectwetenschapper van Osiris-Rex uit. Een overblijfsel uit de tijd dat het zonnestelsel werd gevormd, met gesteente, mineralen maar ook organische verbindingen die ouder zijn dan de aarde. "Dit soort planetoïden zijn in feite ooggetuigen. Ze vertellen ons iets over de omstandigheden van toen en geven ons meer inzicht in de oorsprong van het leven en van de planeten."

We hebben wel enig idee hoe ons zonnestelsel is gevormd, zegt Ten Kate, maar er zitten nog allerlei gaten in de modellen die we hebben. "We kunnen ze wel matchen met waarnemingen van andere zonnestelsels in wording en we hebben ook veel meteorieten waar we informatie uit kunnen halen. Maar het voordeel van dit planetoïdegruis is dat je weet waar het vandaan komt."

Doordat de sonde om de planetoïde heen draaide, hebben onderzoekers veel metingen kunnen doen. "Daardoor weten we al iets over de ontstaansgeschiedenis en de samenstelling. En met die context erbij hebben we weer een stukje van de puzzel over hoe het zonnestelsel, inclusief de aarde, is ontstaan."