Voordat ze goud pakte, ging Van Vleuten door diep dal: 'Ging vermomd naar supermarkt'

Nog een kleine 300 kilometer en dan zit de carrière van een van de meest markante sportmensen van Nederland erop. Ze kan het zich niet herinneren, maar hét moment dat veel Nederlanders altijd nog bijstaat, is haar val in de wegrace in Rio. "Ik weet ook de ambulance niet meer. Alles is weg."

Ondanks dat ze het zelf niet op haar netvlies heeft staan, groeide het uit tot het meest traumatische wat ze in haar carrière zou meemaken. Ze wilde niets liever dan het achter zich laten, maar dat lukte moeilijk. Mensen bleven haar eraan herinneren.

Op een gegeven moment bleef ze maar zoveel mogelijk thuis. "En ik ging vermomd naar de supermarkt. Ik wilde mensen niet onder ogen komen."

Aan elk van haar olympische optredens - ze maakte tussen 2012 en 2021 drie toernooien mee - kleeft een bijzonder verhaal. Tijdens haar eerste Spelen, die van Londen in 2012, zou ze gaan knechten voor Marianne Vos. Totdat Van Vleuten vier weken van tevoren haar sleutelbeen brak.

Ze was maar net op tijd fit om Vos nog bij te kunnen staan. En met goud als resultaat. "Het was geweldig. Ook door de voorgeschiedenis die er was. Marianne had wat persoonlijke hobbels gehad voorafgaand aan die wedstrijd. Dat maakte het extra mooi. Of we close zijn, Marianne en ik? Ja. Ik ben zes jaar haar ploeggenote geweest. Als ik ergens mee zit, is ze misschien niet de eerste die ik bel, maar ze staat wel hoog in mijn telefoonlijst."

'Te veel gedronken in 2012'

Van Vleuten vierde die medaille alsof het ook een beetje haar medaille was. "Marianne moest nog de tijdrit rijden, ze kon het niet gelijk vieren. Ik ben het Holland House in geweest met mijn vrienden. Ben daarna de kamer weer ingeslopen. Ik weet niet heel veel meer. Heb echt te veel gedronken die avond. Mijn vrienden hebben het er nog steeds over, dat dat het allerleukste weekend ooit was."

Bij terugkomst volgde de kater. "We kwamen aan in Den Bosch, waar de medaillewinnaars gehuldigd werden. De kampioenen stonden vooraan, daarachter de andere medaillewinnaars. En waar stond ik, samen met Loes Gunnewijk en Ellen van Dijk? Ergens achteraan, weggestopt."

"Ik stond jaloers te kijken. Toen is het vuur in mij gaan branden en ik dacht: leuk en aardig dat ik dit ondersteunend heb gedaan, maar bij de volgende Spelen sta ik vooraan met een medaille. In mijn hoofd dacht ik stiekem ook al: met een gouden medaille. Er kwam een onwijze motivatie in mij, het voelde zo slecht om daar achteraan te staan."

Transformatie

In de vier jaar die volgden, maakte Van Vleuten een transformatie door. Geholpen door het idee van haar trainer Louis Delahaije: "Vrouwen kunnen net zoveel trainen als mannen."

En meer trainen deed ze. Als gevolg ervan ging ze steeds beter klimmen, behoorde ze vaker tot de besten in de grootste wedstrijden. En dat kwam er ook uit in de olympische wegwedstrijd in 2016, op het bergachtige parcours aan de Braziliaanse kust. Ze lag in gewonnen positie, totdat het beeld geschakeld werd van een Van Vleuten liggend op het asfalt, in de kreukels.

Wat er fout was gegaan? Ze weet het niet goed meer. Het laatste wat ze nog weet, is dat ze dacht: ik hoef niet als een gek naar beneden. "En het eerste dat ik weer weet nadat het gebeurd was, is dat ik mijn moeder aan de telefoon heb, terwijl ik in een ziekenhuis ben in Rio. En dat de dokter van NOC*NSF bij me is."

'Mijn moeder was jarig die dag'

"Het allerergste van het hele gebeuren vind ik dat mijn moeder en mijn vrienden een verschrikkelijk naar gevoel hebben gehad tijdens het kijken van die wedstrijd. Mijn moeder was jarig die dag en zat te kijken met de familie in de huiskamer."

"Het heeft voor iedereen hele vervelende herinneringen. Dat vind ik heel erg, dat ik ze dat heb aangedaan. Als ik aan Rio denk, denk ik aan de twee weken dat ik daar was en wakker werd met de gedachte: had ik die bocht maar..."

"Ik voelde me zo ongelukkig. Ik was verdrietig dat ik die gouden medaille niet had. Maar iedereen om mij heen wilde alleen maar praten over hoe verschrikkelijk die val eruitzag."

Ze kreeg het trauma niet eenvoudig verwerkt. "Ik was alleen toen. Had een hersenschudding. Mocht niet te veel prikkels hebben. Dus dan ga je alleen maar in die negatieve kuil graven. Hoe diep ik ben gegaan? Ik ging vermomd naar de supermarkt. Ik wilde mensen niet onder ogen komen. Zo bang was ik dat ze weer zouden beginnen over dat voorval in Rio. Ben echt met een muts op en helemaal vermomd naar de supermarkt gegaan. Dat werk. Ik kwam ook eigenlijk mijn huis niet uit."

'Accept, adapt and move on'

Het duurde vijf jaar en een lastig proces voordat ze een nieuwe - positieve - herinnering zou kunnen toevoegen aan haar olympische oeuvre. Ze kreeg haar motto volledig onder de knie ('accept, adapt and move on').

Maar ook de Spelen van Tokio in 2021 begonnen met een niet-alledaags optreden. Het Nederlandse team - met vijf huizenhoge favorieten in de gelederen, inclusief Van Vleuten - liet zich in de luren leggen door een vroege kopgroep.

Terwijl ze dachten dat ze iedereen hadden teruggepakt, kwam de onbekende Anna Kiesenhofer juichend over de finish, buiten het gezichtsveld van de groep met favorieten. Even later kwam Van Vleuten als eerste van die groep over de finish. Ook juichend.

"Ik dacht vijf seconden dat ik had gewonnen. Want toen we die twee terugpakten, dacht ik dat alles terug was. De eerste emotie die ik had: ik voelde me heel erg stom. Maar toen bleek dat velen zich afvroegen wie er had gewonnen en dat niemand het echt wist. Dat verzachtte de pijn. Ik was niet de enige. Toen ben ik naar het toilet gegaan. En daar heb ik een video gestuurd naar mijn vrienden."

Drie dagen later kwam er alsnog goud in de individuele tijdrit. "Ik dacht alleen maar: ik ben goed en er komt nog een kans. Dus ik ga weg, ga het startpodium af en wat blijkt: mijn schakelsysteem werkte niet. Ik kon niet schakelen in de aero-positie. Ik dacht nog: heb ik alles gedaan en dan op het moment suprême doet dat het niet."

Het weerhield haar er niet van de snelste tijd neer te zetten. "Het verschil was uiteindelijk 50 seconden. Ik kon het niet geloven toen ik over de finish kwam."

Het goud was eindelijk binnen. "Na al die hobbels was het gewoon gelukt. Het maakte die zilveren medaille ook veel mooier. Afronden met goud. Prachtig."