Donder en bliksem op circuit Zandvoort? 'Helemaal veilig is het dan niet'

Een lekkere stranddag was het zondag tijdens de Formule 1-race op Zandvoort zeker niet. Het racespektakel vond plaats in grijs weer met bijna constant regen en ook even, al bleef het slechts bij één klap, onweer.

De lol van de ruim honderdduizend racefans in de duinen van Zandvoort was onverminderd groot. Van schuilen tegen het barre weer was geen sprake. In de stromende regen liepen de toeschouwers toen de race stil lag zelfs de polonaise.

Het bleef slechts bij één donderslag, maar helemaal veilig voelde het niet. "Op een open vlakte is de kans op blikseminslag wel groter", vertelt Frank Leferink, hoogleraar en bliksemdeskundige aan de Universiteit Twente. Wat kan de Zandvoort-organisatie doen voor het racepubliek als het echt dondert en bliksemt op een racedag?

Op het terrein in Zandvoort zaten het afgelopen weekend dagelijks meer dan 100.000 mensen in open gebied op de duinen, of op tribunes. En die zaten (bijna) allemaal onoverdekt. Er waren op het terrein ook maar weinig overdekte plekken om te kunnen schuilen.

Van groot onweer is tijdens Zandvoort in de twee voorgaande edities nog geen sprake geweest. Maar de zeer regenachtige editie van 2023 heeft er wel toe geleid dat de organisatie tegen bepaalde zaken is aangelopen die beter kunnen.

'Op de proef gesteld'

"Er zijn protocollen voor het weer, maar dit jaar met de regen hebben we gezien dat bepaalde paden slecht werden", vertelt Jan Lammers, sportief directeur van de Grand Prix in Zandvoort.

"Als we drie dagen regen hebben, wordt dat nog slechter, dus we zijn wel op de proef gesteld en hebben dingen gezien waar we volgend jaar actie op kunnen ondernemen."

In open gebied, zoals rond een circuit als dat in Zandvoort, zo veel mensen beschermen, gaat niet zomaar, weet ook Syan Schaap van het Event Safety Institute, dat gespecialiseerd is in het managen van een grote groep mensen op één plek.

"Het publiek helemaal beveiligen kan niet, dan moet je een soort van kooi bouwen met gaten en dan om de twintig meter een piek inbouwen die als hoogste punt de bliksem kan afgeleiden", aldus Schaap.

Schaap zegt dat het overkappen ook een afweging is die over het algemeen gemaakt wordt met de kosten en de opbrengsten in het achterhoofd. "Alles overkappen kost ook gewoon heel veel geld."

"Meer hoge metalen palen plaatsen is ook een optie", zegt Leferink. "Als er hoge, metalen palen zijn en een metalen hek, dan kun je het beste daar bij gaan staan tijdens een onweersbui. Niet er tegenaan. Als je het ziet aankomen, zoek je zo'n plaats op, pak je er een biertje bij en zet je je voeten dicht bij elkaar. Dat is dan de veiligste plek. Bliksem slaat toch liever in op palen, dan op mensen."

Vijftig gewonden

De kans dat je geraakt wordt door bliksem is ongeveer een op de twee miljoen. Maar het kan wel degelijk gevaarlijk worden, dat bleek wel bij het Duitse muziek festival Rock am Ring, waar in 2016 zeker vijftig gewonden vielen door blikseminslag.

Voor evenementen is er na het zware onweer dat over het festival Pinkpop trok in 2014 een speciale brochure opgesteld door experts. Daarin staan tips voor organisatoren over hoe om te gaan met onweer bij buitenevenementen.

Volgens Jan Lammers was er zondagmiddag geen sprake van onverantwoorde risico's tijdens het racespektakel tussen de duinen. "We hebben weinig controle over dit gevaar, maar bij ons zijn de risico's niet groter dan bij een popfestival bijvoorbeeld."

Het overdekken van het evenement is ook niet mogelijk, zegt Lammers. "Dat kan bij sommige andere sportevenementen misschien wel, maar hier niet. Het is ook wat je redelijkerwijs van elkaar mag verwachten. En wij doen wat er redelijkerwijs verwacht mag worden", stelt hij.

'Evacueren kost te veel tijd'

Een andere optie is om het evenement te stoppen bij onweer en deelnemers naar huis te sturen. Lammers acht dat alleen onmogelijk. "Al zouden we dat willen om de mensen in veiligheid te brengen, je krijgt gewoon niet die 100.000 mensen zomaar snel in veiligheid."

"Evacueren kost te veel tijd", beaamt crowdmanagement-expert Schaap. "Er is ook niet genoeg plek om iedereen binnen te laten schuilen. In Amerika is het Lollapalooza festival eens twee keer geëvacueerd. Mensen werden gevraagd te schuilen in restaurants en na een paar uur terug te keren."

"Maar dat kan natuurlijk ook niet in een dorp als Zandvoort", zegt Schaap. "Je moet mensen dus bij elkaar houden, rustig houden en de juiste informatie geven."