Hoe gokbedrijven de reclameregels proberen op te rekken
Gokbedrijven kregen bij de totstandkoming van reclameregels over gokken meer inspraak dan verslavingsdeskundigen, komt naar voren in stukken die de NOS heeft opgevraagd met een beroep op de Wet open overheid (WOO). Hoe ging dat precies in zijn werk? Een reconstructie van de lobby van de gokbranche.
Gokken is populair in Nederland. Sinds het opengaan van de online gokmarkt in 2021 zijn er veel meer mensen legaal gaan gokken dan het kabinet had verwacht. Uit de interne documenten van het ministerie van Justitie & Veiligheid blijkt dat gokbedrijven zich al jarenlang verzetten tegen strengere reclameregels.
Dat begint al ver voor het opengaan van de gokmarkt. De Nederlandse Loterij, het staatsbedrijf achter Toto, vraagt om meer ruimte voor het gebruik van bekende personen in de reclames.
In het oorspronkelijke wetsvoorstel staat dat het gebruik van rolmodellen zoals popidolen wordt beperkt, om jongeren te beschermen. Die belemmering is in de uiteindelijke wet geschrapt, ondanks waarschuwingen van de verslavingszorg. Het ministerie hamert bij de aanpassingen op het belang van 'kanalisatie', het overstappen van spelers van het illegale aanbod op het legale aanbod. De inzet van bekende Nederlanders die populair zijn onder jongvolwassenen wordt wel aan banden gelegd.
Hans Klok, Kim Feenstra en Dick Advocaat
In reclames die Toto vanaf 1 oktober - bij het opengaan van de markt - uitzendt, prijzen bekende Nederlanders zoals illustionist Hans Klok, actrice Kim Feenstra en voetbalcoach Dick Advocaat gokken aan. De vele reclames leiden tot ergernis bij Kamerleden, die het ministerie oproepen om in te grijpen, zeker als blijkt dat relatief veel jongeren accounts op goksites hebben aangemaakt.
Afspraken over hoeveel reclame de gokbedrijven mogen maken, zijn er niet. Het ministerie rekent op regels van de sector zelf, maar die komen aanvankelijk niet tot stand. De Consumentenbond weigert mee te werken aan een reclamecode voor de sector. "De voorgestelde reclamecode is veel te slap", zegt de bond daarover.
Ook ambtenaren van het ministerie zijn niet enthousiast over de voorgestelde code. "De sector heeft een eigen verantwoordelijkheid. Zij gaan over zelfregulering waarbij ze 'matiging' zouden meenemen (en dat punt is niet waargemaakt)", schrijft een ambtenaar in een interne mailwisseling.
Dat betekent dat er weinig grenzen zijn aan het aantal reclames. Het doel van het ministerie om 80 procent van de illegale gokkers naar het legale aanbod te krijgen wordt al snel ruimschoots gehaald. Binnen een jaar is volgens toezichthouder de Kansspelautoriteit al 85 procent overgestapt naar legale aanbieders. Inmiddels is dat 92 procent.
Gokbedrijven vragen het ministerie om de doelstelling rond het aantal legale gokkers te verhogen, naar 95 procent. Volgens hen is dat nodig om kwetsbare groepen te beschermen. Het verhogen van de doelstelling betekent ook dat de bedrijven zichtbaar moeten blijven, en dus ruimte moeten krijgen voor reclame.
Niet ver genoeg
Onder druk van de Kamer besluit minister Weerwind begin 2022 om maatregelen te nemen en daarvoor overlegt hij verschillende keren met gok- en mediabedrijven. Die zijn fel tegen beperkingen en de minister belooft ze tegemoet te komen. "Ik begrijp de irritatie. Waar ik kan stretch ik me, maar ik zeg ook dat er een verbod moet komen", zegt hij in een overleg op 25 februari 2021 met mediapartijen. Aan gokbedrijven belooft hij dat ze inspraak krijgen bij het vaststellen van nieuwe regels.
Gokbedrijven komen op verzoek van het ministerie met voorstellen om de hoeveelheid reclames te beperken, maar de voorstellen gaan volgens ambtenaren niet ver genoeg. Bovendien komen verschillende gokbedrijven de beloftes niet na, omdat ze niet bij een branchevereniging zijn aangesloten.
Leef spannend
Met verslavingsdeskundigen wordt minder vaak overlegd. In februari vorig jaar is er een overleg waarin verslavingsdeskundigen oproepen om de reclames snel aan banden te leggen. Ze waarschuwen voor snel toenemende problemen met gokverslaving. Een reclameverbod zou ook moeten gelden voor fysieke casino's van bijvoorbeeld Holland Casino. Volgens de experts worden de fysieke casino's in hun reclame-uitingen agressiever. "Eerder was het een gezellig avondje uit, nu is het 'Versla je vrienden' en 'Leef spannend'".
Staatsbedrijf Holland Casino verzet zich in een lange brief fel tegen die beperking en noemt de gevolgen van een verbod desastreus. "Wij gaan ervan uit dat we de ruimte krijgen om onze maatschappelijke opdracht uit te kunnen voeren binnen de geldende praktijk van de afgelopen decennia", schrijft Holland Casino. "Bij een terugloop van reclame en werving zal Holland Casino vanuit economisch perspectief genoodzaakt zijn om haar gehele bedrijfsmodel tegen het licht te houden."
En dat verzet heeft succes: ambtenaren schrijven aan de minister dat "het verbieden van deze reclame het businessmodel van landgebonden aanbieders in gevaar kan brengen". Sinds juli is reclame voor online gokken grotendeels verboden, maar voor fysieke casino's geldt de reclamebeperking niet.
