Inspectie waarschuwt voor afslankmedicijnen: 'Doe het niet'

Slank worden met pillen of injecties. Op TikTok showen influencers het resultaat en ook in Nederland zijn de middelen te krijgen, maar deskundigen waarschuwen voor de gevaren. De inspectie grijpt regelmatig in. Ze haalde vorig jaar tien keer een verkoopsite offline.

Medicijnen die bijvoorbeeld de eetlust verminderen zijn in opkomst, maar die afslankmedicijnen mogen niet zonder recept van een arts worden verkocht. Toch gebeurt dat. De Inspectie voor Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ) krijgt elke maand meldingen van websites die mogelijk illegaal afslankpillen en -injecties verkopen.

"Wij kunnen boetes geven en een site offline halen, maar onze boodschap is vooral: doe het niet", waarschuwt de inspectie. "Er zitten gezondheidsrisico's aan en daarnaast zijn deze middelen bedoeld voor mensen die het echt nodig hebben, zoals diabetespatiënten of mensen die lijden aan obesitas."

"De ontwikkelingen gaan nu ineens heel hard", bevestigt internist en hoogleraar obesitas Liesbeth van Rossum. Dat komt onder doordat steeds meer medicijnen makkelijk te krijgen zijn.

Ozempic is het bekendste voorbeeld: eigenlijk een diabetesmedicijn, maar mensen vallen er ook van af. In de Verenigde Staten ontstond er een run op het injectiemiddel nadat beroemdheden zoals Elon Musk zeiden het te hebben gebruikt. De toenemende vraag is mogelijk de oorzaak van wereldwijde tekorten en daarom volgden er oproepen om het medicijn beschikbaar te houden voor diabetespatiënten, voor wie het bedoeld is.

Geen wondermiddel

Afslankmedicatie bestellen is niet de oplossing, zegt hoogleraar Van Rossum. "Al deze middelen zijn niet voor mensen die even een kilootje of vijf willen afvallen. Ze zijn bedoeld voor mensen met obesitas die met erkende leefstijlprogramma's onvoldoende gewicht en buikvet verliezen. En het is een hulpmiddel, geen wondermiddel. Niet iets wat je op eigen houtje moet doen."

Je leefstijl aanpassen blijft de beste manier om een gezond gewicht te krijgen, zegt Van Rossum. "En dat betekent niet alleen meer bewegen en minder of gezonder eten, maar het zit hem ook in beter slapen en minder stressvol leven."

Voordat mensen medicijnen gaan gebruiken zouden zij eerst met een arts moeten bekijken welke medische, psychische of sociale factoren de effecten van zo'n leefstijlaanpassing in de weg staan, legt de hoogleraar uit. "Veel mensen met obesitas gebruiken bijvoorbeeld een medicijn met gewichtverhogende bijwerkingen. Dan kan het helpen om eerst zo'n medicijn af te bouwen."

Een ander middel dat eraan komt is het medicijn Wegovy dat dezelfde actieve stof heeft als Ozempic, maar in een hogere dosis. Dit medicijn is ook bedoeld voor de behandeling van obesitas. Vorige week kwam fabrikant Novo Nordisk met het bericht dat het middel ook het risico op hartaanvallen en beroertes zou verminderen. De koers op de aandelenmarkt schoot daardoor omhoog. Maar ook dit medicijn is niet bedoeld om de vakantiekilo's eraf te krijgen.

Een paar afslankmedicijnen worden vergoed vanuit de basisverzekering. Vorig jaar werden in Nederland voor het eerst drie medicijnen toegelaten in het basispakket: Saxenda, Mysimba en Imcivree. Saxenda bleek al snel veel populairder dan het Zorginstituut had verwacht. Alleen een beperkte groep mensen met ernstig overgewicht krijgt de medicijnen vergoed. Er gelden strikte criteria. Deelnemers aan erkende leefstijlprogramma's komen in aanmerking.

Het jojo-effect

Er zijn nog meer medicijnen in ontwikkeling die de verstoorde lichaamsprocessen bij mensen met obesitas moeten herstellen. "Er wordt vaak gedacht dat mensen die na afvallen een jojo-effect ervaren te weinig discipline hebben, maar we weten dat de communicatie tussen de darmen en hersenen niet goed meer werkt bij ernstig overgewicht", zegt Van Rossum.

"Als je afvalt, onthoudt je lichaam als het ware dat je ooit dat hogere gewicht had en stelt alles in werking om weer op dat hoge gewicht te komen. Daardoor moeten mensen na fors afvallen levenslang veel meer moeite doen om hun gewicht gezond te houden. Deze nieuwe generatie middelen lijkt het jojo-effect tegen te gaan."

Het College ter Beoordeling van Geneesmiddelen (CBG) waarschuwt ook voor het gebruik van de afslankmiddelen zonder een arts te consulteren vanwege risico's voor de gezondheid.

Ruim de helft van de volwassen Nederlanders heeft overgewicht, maar daar zijn betere oplossingen voor, zegt hoogleraar Van Rossum. "Wel 80 procent van de producten in de supermarkt is ongezond, daar valt al veel winst te halen. Medicijnen om het gewicht te verlagen of het hongergevoel te verminderen zijn niet de oplossing voor deze epidemie. Medicatie is geen quick fix om een strak lijf te krijgen."