Vrijwilligers proberen nazi-tekeningen in fort Everdingen te redden

Vrijwilligers spannen zich in om de tekeningen te redden die Duitse soldaten in de Tweede Wereldoorlog hebben gemaakt in het oude fort bij Everdingen. De schetsen bestaan voor een deel uit nazi-leuzen. Toch zijn ze het conserveren waard, vinden de vrijwilligers van de stichting Honswijk-Everdingen.

"Als we niks doen, zie je over twee jaar geen enkele penseelstreek meer", zegt Gerard Walraven bij RTV Utrecht. Het is in het oude fort van de Hollandse Waterlinie zo vochtig dat de tekeningen verweken of letterlijk van de muur afbladderen.

De tekeningen zijn in het begin van de oorlog op de muren gemaakt door Duitse soldaten die in het fort bij het Utrechtse dorp waren ingekwartierd. Soms gaat het om ordinaire afbeeldingen van geslachtsdelen, maar er zijn ook prenten met een politieke lading.

RTV Utrecht keek met de vrijwilligers naar de nazi-prenten in het fort:

Vrijwilliger Frits Feunekes noemt een prent van Winston Churchill als keizer Nero, die opvallende beslissingen neemt. "Zo'n tekening was bedoeld om de Duitse moed erin te houden", vertelt vrijwilliger Frits Feunekes. "Om in de hoofden van de soldaten de geallieerden minder sterk te laten lijken."

Duitsers in klein plaatsje

En zo staan de muren van gebouw A11 vrijwel vol getekend. Bijna nergens in Nederland bestaat nog zo'n collectie aan schilderingen van 'gewone teksten' uit de oorlogsjaren. "We kunnen met de prenten mensen blijven bijpraten over hoe het in de oorlog ging", zegt Feunekes. "Het laat zien hoe Everdingen is verbonden met de oorlog. Waarom er Jodensterren werden getekend door Duitse soldaten in dit kleine plaatsje. En waarom we niet moeten vergeten hoe belangrijk de vrijheid is die we nu kennen."

Maar het wordt steeds vochtiger in het fort pal bij de Lek, stellen de twee vrijwilligers vast terwijl ze door een plas naar binnen waden. "Het ligt aan het grondwaterpeil", weet Walraven. "Dat zit maar twintig centimeter onder deze vloer. Het water trekt zo die muren in. Tja, dat houden die tekeningen niet meer lang vol."

Op de grond ligt, verspreid over de hele bunker, een spoor van stukjes muur. Overal liggen ook plasjes water. De neus van Churchill is door alle vocht al afgebladderd, constateren de twee mannen bij nadere inspectie.

Het is nog niet helemaal duidelijk hoe de tekeningen het best beschermd kunnen worden. Een simpele glasplaat ophangen vóór de tekeningen lost niets op omdat het vocht via de muren optrekt. Het grondwater op een lager peil brengen, is volgens kenners onmogelijk. Misschien dat de tekeningen kunnen worden beschermd door een plastic laag aan te brengen en ze zo te 'sealen'. "Als specialisten dat doen, kan de wateraantasting worden voorkomen", stelt Walraven. Vraag is wel of dat 'sealen' wordt toegestaan, want gezien de wetgeving mogen aan het oude fort eigenlijk geen aanpassingen worden gedaan.

De stichting heeft het idee voorgelegd aan de gemeente en de provincie. Walraven: "We hebben goede hoop dat ze ons toestemming geven om de tekeningen te beschermen."

Mocht die toestemming komen, dan volgt punt twee: de financiering. De twee vrijwilligers hebben nog geen idee van de kosten, al spreken ze over "een berg geld". Maar het is het waard, vindt Feunekes: "Kijk nou naar alle verhalen die we aan de hand van de schilderingen kunnen vertellen. Het is een unieke verzameling prenten, vindt ook de Rijksdienst van Cultureel Erfgoed."