Al 30 jaar demonstreren voor erkenning door Japan: 'Door tot bittere eind'

• Noor de Kort

  Redacteur online

"Japan forced children to hunger and death", "Japan tortured our brothers and sisters to death". Tegenover de Japanse ambassade in Den Haag hangen vandaag grote spandoeken met daarop teksten in blokletters. Zoals iedere tweede dinsdag van de maand rond 12.00 uur en dat al bijna 30 jaar lang.

Al sinds 1994 demonstreert de Stichting Japanse Ereschulden hier iedere maand. De stichting wil dat Japan het leed erkent dat werd aangericht met de bezetting van voormalig Nederlands-Indië.

Veel demonstranten hebben zelf in een Japans interneringskamp gezeten, zoals Thea Meulders (84). Als meisje van 2 kwam zij in zo'n kamp terecht, waar ze drieënhalf jaar moest blijven. Ze verloor haar vader, een officier bij het Koninklijk Nederlandsch-Indisch Leger, die in handen kwam van de Japanners. "Hij kreeg de 'eredood'", schampert ze. "Het zwaard."

De stichting bood in al die jaren meer dan 300 petities aan bij de Japanse ambassadeur. "We hebben daar nooit enige reactie op gehad", zegt Meulders. In de eerste jaren stonden er honderden demonstranten, vandaag zijn het er nog zo'n twintig à dertig. Maar dat maakt ze niet minder strijdbaar. "We gaan door tot het bittere eind", zegt Meulders.

Volgende week is het 78 jaar geleden dat er een einde kwam aan de Tweede Wereldoorlog in het hele Nederlandse koninkrijk. In Nederland was de oorlog toen al een paar maanden voorbij, maar Japan capituleerde pas op 15 augustus 1945. Toen was ook de bezetting van voormalig Nederlands-Indië voorbij.

In de nasleep van de oorlog sloot Nederland twee verdragen met Japan: het Vredesverdrag van San Francisco uit 1951 en het Stikker-Yoshida Protocol uit 1956. Hierin ging Nederland akkoord met een eenmalige herstelbetaling door Japan van 10 miljoen dollar. Op die manier werd Japan door Nederland vrijgesteld van verdere schadeclaims. Japan heeft daar ook vaak op gewezen.

De premier van Japan maakte in 1995 voor het eerst excuses voor het oorlogsleed dat het land had aangericht. Maar die woorden gingen voor veel mensen in de Indische gemeenschap niet ver genoeg.

"We hopen dat ze een keer wakker worden", zegt Adriaan Saeys (83), die al twintig jaar meedoet met de demonstratie. Zelf zat hij als klein kind in een Japans concentratiekamp op Sumatra. Zijn vader werd te werk gesteld aan de Birma-spoorlijn. "Hij ging er met 86 kilo in en kwam er met 45 uit."

Saeys vindt het oneerlijk dat Duitsland na de oorlog miljarden aan herstelbetalingen betaalde, terwijl veel slachtoffers van de Japanse bezetting nooit iets kregen. "We willen toch iets van genoegdoening."

Mee met opa

Bij de Japanse ambassade deelt voorzitter Jan van Wagtendonk (84) blaadjes uit met een lied, The Captives' Hymn. Iedere maand zingen de demonstranten dit lied dat is ontstaan in de Japanse kampen, waarna zij een minuut stilte houden.

"Ik ken dit uit mijn hoofd!", zegt Djalila Wetzel (12) enthousiast. Ze is vandaag meegekomen met haar opa Wim Oosterhuis (83), die ook in Nederlands-Indië de oorlog meemaakte. "Ik zit in een koor dat gaat zingen op 15 augustus", zegt Wetzel. "Dan herdenken we de overledenen."

Ze was al vaker bij herdenkingen geweest, maar dit is de eerste keer bij de demonstratie. "Ik wilde een keer zien hoe dat gaat."

Voorzitter Van Wagtendonk pakt de microfoon om de aanwezigen toe te spreken. "Dit is een belangrijk moment", zegt hij. "We herdenken de mensen die we hebben verloren, die we hebben moeten achterlaten." De muziek begint en The Captives' Hymn klinkt.

"Dat was een goede performance, hoewel ik er zelf weinig van heb kunnen horen", grapt Van Wagtendonk, die slechthorend is, na afloop. Al twintig jaar is hij voorzitter van de stichting.

Van Wagtendonk schreef een groot deel van de honderden petities die de stichting aanbood bij de Japanse ambassadeur. Een paar maanden geleden stopte de stichting ermee, want het voelde zinloos. "Ik was het absoluut zat om elke maand met die ambassadeur te praten."

Maar sinds een tijdje heeft hij weer goede hoop, nu het kabinet gevallen is en demissionair premier Rutte heeft aangekondigd uit de politiek te vertrekken. "Hij hield alles tegen", zegt Van Wagtendonk. "Ik hoop dat er een nieuwe premier komt, die tegen de Japanse ambassadeur zegt: 'Jullie moeten hier toch eens iets aan doen.'"