Kort na 20.00 uur gisteravond kwam het nieuws naar buiten: de stekker gaat uit kabinet-Rutte IV. De maandenlange discussie over maatregelen om de asielinstroom te beperken is na dagen van crisisoverleg definitief geklapt. Daarmee is na anderhalf jaar een einde gekomen aan het vierde kabinet onder leiding van Mark Rutte.
Wat is er gisteravond allemaal gebeurd en wat staat er nog te gebeuren?
Allereerst een samenvatting van de avond, vanaf het moment van de val, live op tv, en een terugblik op 543 dagen Rutte IV:
Wat is er gebeurd?
- Het kabinet had al dagen in crisissfeer overlegd over migratiemaatregelen. Er lag een plan om vluchtelingen te verdelen in twee groepen: eentje met een A-status, die bijvoorbeeld in het thuisland moet vrezen voor vervolging, en een B-status, de groep die voor een algemeen gevaar als oorlog op de vlucht was.
- De VVD wil dat die laatste groep korter in Nederland mag blijven en hun recht op gezinshereniging wordt beperkt. Alle varianten van dit plan bleken niet te verkroppen voor ChristenUnie en D66.
- De verschillen tussen VVD, D66, CDA en ChristenUnie bleken bij het laatste crisisoverleg "onoverbrugbaar", zoals premier Rutte het enkele uren na de val zelf zei in een persconferentie. Kabinet-Rutte IV was gevallen.
Hoe is er op de val gereageerd?
- CDA-leider en demissionair vicepremier Wopke Hoekstra reageerde fel: "Zeer teleurstellend, onnodig en niet uit te leggen aan de mensen in het land." Hij had gehoopt dat de coalitiepartijen verder hadden wilden gaan om de crisis op te lossen.
- Demissionair vicepremier Carola Schouten (ChristenUnie) sprak van "een zeer zwaar moment" en ontkende dat haar partij de stekker eruit heeft getrokken. "Zo hebben we het helemaal niet besproken. Het gezin, dat kinderen opgroeien bij hun ouders, is een kernwaarde voor ons. Daar zijn we steeds helder over geweest."
- Ook demissionair vicepremier Sigrid Kaag (D66) benadrukte dat het een gezamenlijke beslissing was om te stoppen met het kabinet. Wel uitte ze kritiek op de harde opstelling van premier Rutte in de onderhandelingen: "Er kwam onnodige spanning in het proces. Dat is ontzettend spijtig." Of ze opnieuw lijsttrekker wordt van D66, heeft ze nog niet besloten.
Bekijk hier de langere reacties vanuit het gevallen kabinet, demissionair staatssecretaris Van der Burg was tot tranen geroerd:
- Nog voordat Rutte de val had toegelicht, waren er al veel reacties vanuit de oppositie. Die was kritisch op het kabinet, maar verheugd over de val. De meeste partijen willen snel nieuwe verkiezingen.
Van "adieu Kaag en de rest" (Wilders, PVV) tot "de spandoeken en vlaggen staan klaar in de schuur" (Van der Plas, BBB) en "Rutte is uitgeregeerd" (Kuiken, PvdA), lees hier meer over de reacties van de oppositie:
- Maatschappelijke organisaties reageren verdeeld op de val van Rutte IV. Velen betreuren de val, omdat een demissionair kabinet niet het beleid kan invoeren waar ze op wachten. Anderen, bijvoorbeeld boerenorganisaties, hopen dat Tweede Kamerverkiezingen in hun voordeel werken.
Lees hier meer over de verdere reacties op de val van het kabinet:
Wat nu?
- Demissionair premier Rutte gaat vanmiddag naar koning Willem-Alexander op Huis ten Bosch om toelichting te geven op de val van zijn kabinet. De koning komt daarvoor terug van zijn vakantie. Rutte heeft het officiële ontslag van zijn ministers en staatssecretarissen gisteravond schriftelijk al aangeboden.
- Maandag volgt een debat over de val van het kabinet in de Tweede Kamer, die daarvoor terugkomt van zomerreces. Dat debat staat gepland om 10.15 uur en zal beginnen met een verklaring van de demissionaire premier.
- Op de wat langere termijn volgen Tweede Kamerverkiezingen. Wanneer precies, is nog niet duidelijk, maar volgens de Kiesraad zal dat op zijn vroegst rond half november zijn. De reden daarvoor is dat het tijd kost om verkiezingen te organiseren, bijvoorbeeld doordat gemeenten stembureaus moeten regelen. De wettelijke termijn is 90 dagen, maar daar moeten ook nog de zomer- en herfstvakantie bij worden opgeteld.
- Verder moeten partijen nu kandidatenlijsten gaan opstellen. De kans is groot dat Rutte wil blijven als VVD-leider, liet hij al doorschemeren. D66-leider Kaag heeft nog niet besloten of ze opnieuw lijsttrekker wil worden. Bij het CDA moet gekeken worden of partijleider Hoekstra geschikt is om verder te gaan, nu er binnen het CDA veel zorgen zijn over de staat van de partij.
