Massa-executie WO II was elders in Amersfoort

Een van de grootste massa-executies tijdens de Tweede Wereldoorlog in Nederland is op een andere plek uitgevoerd dan tot nu toe werd aangenomen. Onderzoek door Kamp Amersfoort heeft dat uitgewezen, zegt de directeur.

In april 1942 schoten de nazi's in Amersfoort 77 krijgsgevangenen uit de Sovjet-Unie dood. Het gaat om de op een na omvangrijkste executie in Nederland. De grootste was in maart 1945, toen 117 mensen werden gefusilleerd in Woeste Hoeve.

Tot voor kort ging men ervan uit dat de moordpartij in Amersfoort plaatsvond op de plek die door de nazi's 'Untermenschenfriedhof' werd genoemd, vlak bij het kamp waar de Sovjet-soldaten vastzaten. Daar staat sinds de jaren 60 ook een obelisk als herinneringsmonument.

Golfbaan

Uit onlangs opgedoken documenten is gebleken dat de werkelijke executieplek honderden meters verderop was. In de oorlog was dat een heide- en bosgebied, nu ligt er een golfbaan. "Wij onderzoeken nog steeds wat er heeft plaatsgevonden in Kamp Amersfoort van 1940 tot en met 1945", zegt directeur Micha Bruinvels in het NOS Radio 1 Journaal. "We zijn nog steeds op zoek naar stoffelijke resten, maar we wisten ook niet precies waar alle plekken waren."

De voorzitter van de betreffende golfclub is geschokt over het feit dat de baan blijkt te zijn aangelegd op zo'n beladen locatie. "Voor de meeste leden zal dit wel een verrassing zijn", zegt hij in Trouw.

'Monument niet verplaatsen'

De directie van Kamp Amersfoort is in gesprek met diverse betrokkenen over de gevolgen van de ontdekking. Onder meer de stichting Sovjet Ereveld, die de executie elk jaar herdenkt bij het monument, is daarbij betrokken.

Wat die stichting betreft, hoeft het monument in elk geval geen andere plaats te krijgen. "Het belangrijkste is dát zij herdacht worden", zegt directeur Remco Reiding in het dagblad.

Ook Kamp Amersfoort is geen voorstander van het verplaatsen van de obelisk. Wel toont de ontdekking volgens Bruinvels aan aan dat het van belang is om ook decennia na de Tweede Wereldoorlog nog aan waarheidsvinding te doen. "Onderzoek kan aantonen dat cruciale elementen van de geschiedschrijving moeten worden aangepast of zelfs geheel nieuw zijn."

Kamp Amersfoort gaat wel een markering in de buurt van de golfbaan plaatsen om te vertellen over de plek van de massa-executie. Op de golfbaan zelf zijn geen graven meer. "Alle lijken zijn er destijds al uitgehaald en begraven op het Sovjet Ereveld in Leusden", zegt Bruinvels.

Nabestaanden

Contact met nabestaanden van de Sovjetsoldaten is er nog niet geweest, zegt Bruinsvels. "We weten dat deze soldaten die destijds in Kamp Amersfoort gevangen hebben gezeten, voornamelijk uit Centraal-Azië kwamen."

Er zijn goede contacten met Centraal-Azië en Bruinvels zegt op een later moment de nabestaanden op de hoogte te willen stellen. "Daar wonen zeker nabestaanden en daar wordt ook nog steeds onderzoek naar gedaan, want de meesten zijn anoniem gestorven."