Twee speeches binnen een dag, maar Poetin geeft geen antwoorden die Russen willen

• 

  Iris de Graaf

  Correspondent Rusland

Een minuut stilte en een dankwoord voor het Russische leger "voor het stoppen van een burgeroorlog". In een korte toespraak probeerde de Russische president Poetin vandaag voor de tweede keer binnen 24 uur zijn autoriteit te laten gelden. Het moest elk idee de kop indrukken dat zijn reactie op de Wagner-muiterij zwak zou zijn.

Poetin sprak de bevolking toe op de trap van het Kremlinpaleis, een symbolische plek waar de tsaren de belangrijkste toespraken in de Russische geschiedenis hielden. Vooraf werd verteld dat Poetin "essentiële onderwerpen" zou aanstippen. Net als zijn korte toespraak van gisteravond liep het uit op een anticlimax. In drie minuten bedankte hij het leger en de Nationale Garde. Ook deelde hij lintjes uit.

Over de toespraak van gisteravond had het Kremlin eveneens aangekondigd dat Poetin een speech zou geven die "de toekomst van het moederland" zou veranderen. Maar ook toen was de toespraak kort. Poetin zag er moe uit en zijn toon was woedend. Zijn boodschap: degenen die de opstand hadden georganiseerd, hadden hun land verraden.

De kranten schreven dat de crisis was bezworen en dat "de gebeurtenissen van zaterdag ons land niet hebben verzwakt, maar juist hebben versterkt". Of dat zo is, moet nog blijken.

Gebroken imago

Volgens politicoloog Ruslan Aisin toont Poetin met zijn korte toespraken "zwakheid", zo zei hij bij het onafhankelijke nieuwskanaal Current Time. "Blijkbaar werd hij gedwongen door mensen rond hem: zij verwachtten dat hij iets concreets en doorslaggevends zou zeggen, of met een antwoord. Zelf zou hij dat niet hebben gedaan, want Poetin staat erom bekend dat hij op ingrijpende momenten stil is."

Volgens Aisin groeit de status van Wagner-baas Prigozjin door diens aanwezigheid in de media met de dag, "terwijl Poetin voor onze ogen wordt weggeblazen op het vlak van politiek, imago en gezag".

Het beeld dat Poetin schetst, waarin de hele bevolking achter hem zou staan, staat in schril contrast met de beelden van mensen in Rostov aan de Don afgelopen weekend. Daar applaudisseerde de bevolking voor de Wagner-strijders. En hoewel Russen over het algemeen de muiterij van Prigozjin lijken te veroordelen, beseffen ze ook goed dat een gewapende opstand in eigen land geen teken is van stabiliteit of orde.

Zij wachten nog steeds op antwoorden, maar krijgen die niet. Wat gebeurt er met Prigozjin? Wat gaat Poetin met defensieminister Sjojgoe doen, die zich afgelopen weekend ook niet liet gelden? Waar zijn de regeringsleiders of Poetins vriendjes die het land lijken te zijn ontvlucht?

Het uitblijven van een inhoudelijke reactie van zowel de president als van de legerleiding laat zien hoe groot de kloof tussen de autoriteiten en de bevolking is.

Wagner-leden binnenhalen

De toespraken van Poetin lijken dan ook niet gericht om de Russen antwoorden te geven, maar meer op het onder eigen vleugels krijgen van de opstandige Wagner-soldaten.

In zijn toespraak van gisteravond vergaf Poetin de huurlingen. Hij zei dat ze "gebruikt en misleid" waren door de "organisatoren van de opstand". De naam van Prigozjin nam hij niet in de mond. Hij nodigde huurlingen "die de enige juiste beslissing namen" uit om een contract te tekenen bij het Russische ministerie van Defensie of om naar Belarus te gaan "volgens de gemaakte afspraken".

Fragment uit de speech van Poetin van gisteravond:

Het is zeer de vraag of de huurlingen bereid zijn onder de vlag van het Russische leger door te vechten. De meeste van hen dragen Prigozjin op handen en zijn loyaal aan hem.

De Wagner-baas betaalde zijn soldaten goed en op tijd, en hij gaf hun een goede uitrusting. Verder was Prigozjin de spreekbuis voor de woede en frustratie over het slechte verloop van de oorlog in Oekraïne en het falen van het ministerie van Defensie. Die woede wordt breed gedeeld, in vele lagen van het leger en in de samenleving.

Waar is Prigozjin?

Afgelopen weekend maakte pijnlijk duidelijk hoe gevaarlijk een té zelfstandig privéleger kan zijn. Want dat Poetin zich wel degelijk bedreigd voelde, bleek uit een bijzin die hij vanmiddag liet vallen: de Nationale Garde - oftewel Poetins leger van lijfwachten - zal zwaarder bewapend gaan worden.

Prigozjin zelf heeft vandaag nog niet van zich laten horen. Het is onduidelijk waar hij is, al is hij volgens de Belarussische president Loekasjenko inmiddels in Belarus. Hij zei dat Prigozjin in Belarus mag bijkomen en dat Wagner-huurlingen "veiligheidsgaranties" krijgen.

Ook zei Loekasjenko dat de Wagner-troepen geen rol krijgen bij het bewaken van de Russische kernwapens die nu in Belarus staan. Dat is iets waar veel analisten voor vrezen. Wat Wagner dan precies wel gaat doen in Belarus en wat er met Prigozjin gebeurt, moet de komende tijd nog blijken.