Europa overweegt soepeler regels voor gen-techniek, biologische sector bezorgd

• Leonie de Jong

  redacteur binnenland

Groente of fruit dat genetisch is aangepast komt nauwelijks voor in Europa, omdat er strenge regels voor gelden. Maar binnenkort komt daar mogelijk een einde aan.

De Europese Commissie kijkt volgende week naar de mogelijkheden om de regels rond genetische modificatie van landbouwgewassen te versoepelen. Dat heeft gevolgen voor de Europese consument, die volgens verschillende partijen binnen de biobranche, niet meer kan zien of het eten op zijn bord genetisch is veranderd.

Bij genetische modificatie (gmo) van landbouwgewassen worden er kleine aanpassingen gedaan in het dna van plantensoorten. Het doel is gewassen te verbeteren en beter bestand te maken tegen bacteriën, schimmels en bestrijdingsmiddelen, zodat het milieu minder wordt belast.

Het verbeteren van gewassen is niet nieuw. Op de traditionele manier gebeurt dat al decennia met veredelen, het kruisen van gewassen. Dat is vaak een proces van jaren.

Kijk hier naar de argumenten van biologisch-dynamisch boerin Lizzelore Vos en wetenschapper John van der Oost over het gebruik van gmo:

Voorstanders zeggen dat met genetische technieken het veredelingsproces wordt versneld. Eén van hen is John van der Oost, microbioloog aan de Wageningen Universiteit: "Zo kan er op kortere termijn gebruik worden gemaakt van de voordelen van dna-technieken. Denk aan minder bestrijdingsmiddelen, wat beter is voor het milieu en er is meer opbrengst omdat er kwaliteit geoogst kan worden, wat weer goed is voor de voedselzekerheid."

Eén van de genetische technieken is CRISPR-Cas. Daarbij wordt in het laboratorium een knip gemaakt in het DNA van een gewas, om het te verbeteren. Vijf jaar geleden oordeelde het Europees Hof dat CRISPR-Cas valt onder de gmo-wetgeving, waardoor het niet mogelijk is om als veredelaar of zadenproducent gebruikt te maken van die techniek. Als de wetgeving wordt aangepast, kan daar verandering in komen.

Verschillende organisaties van biologische boeren en winkels zijn geschrokken dat Europa versoepeling van de regels overweegt. Merle Koomans, directeur van de Odin Foodcoop, maakt zich zorgen. Volgens haar is er vooral onrust over de CRISPR-Cas techniek: "Als dit er doorheen komt, rijst de vraag wie de peperdure rechten en patenten op de techniek van CRISPR-Cas in handen krijgen en of veredelaars door patenten op planteneigenschappen in hun werk belemmerd worden."

Het verslechtert de positie van de biologische boer, zegt ze: "Multinationals die zaden bezitten en op hun manier veredelen maken daarmee de boeren nog meer afhankelijk van de zaad-afname van de grote zaadveredelaars. En of hun beloftes waargemaakt worden, is nog maar de vraag, er zijn nog helemaal geen resultaten die dat bewijzen. De risico's op de langere termijn, ook van een opstapeleffect van het eten van verknipte groenten of de effecten in het ecosysteem, zijn nog helemaal niet bekend."

Eentonig landschap

Daarnaast maakt de branche zich er zorgen over of de producenten wel transparant zijn over de gentechnieken in gewassen. Michel Haring, hoogleraar plantfysiologie aan de Universiteit van Amsterdam, zegt dat openheid ingewikkeld is: "Je eist van bedrijven dat ze hun proces openbaar maken. Dat gaat niet gebeuren, omdat ze bang zijn dat het gewone publiek geen CRISPR-tomaten wil kopen. In Engeland en Canada, waar de techniek wettelijk mogelijk is op voorwaarde dat dat op de producten staat vermeld, heeft men nog geen concrete oplossing voor een open registratie. Het lukt in de praktijk waarschijnlijk niet om het proces in de nodige details transparant te maken."

Haring is van mening dat CRISPR-Cas als techniek alleen ingezet moet worden voor de oplossing van een cruciaal probleem bij een bepaald gewas. "Men moet eerst onderzoeken of er echt geen mogelijkheid is om een gewas duurzaam te telen, bijvoorbeeld druiven of bananen. Want als er ingezet wordt op nieuwe gewassen die bestand zijn tegen bestrijdingsmiddelen valt het voordeel voor het milieu juist weg."

Daar zijn al negatieve ervaringen mee, zegt Haring: "In Argentinië is een eentonig landschap ontstaan met verarmde gronden, omdat er steeds meer bestrijdingsmiddelen gebruikt moeten worden tegen de resistente onkruiden, die ontstaan zijn in de velden met gemodificeerde gewassen."

Petitie voor Adema

Koomans heeft nog een andere zorg. Ze vraagt zich af of je als consument in de toekomst nog wel kunt kiezen voor gentechvrije voeding als je de herkomst niet kan achterhalen. Ze wil zich vooral hard maken voor de keuzevrijheid voor boeren, winkels en consumenten.

Morgen gaat de Biowinkelvereniging met minister Adema van Voedselveiligheid een kop koffie drinken en vanaf vandaag staat er een petitie online tegen de versoepeling van de gmo-regels.